Αριστοτέλης Αναγνώστου

Οι Ρωμαίοι ποιητές και συγγραφείς

εκδ. Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων

2023, σελ:. 504, τιμή: 21,20 €

Οι Ρωμαίοι είναι ένας από τους ελάχιστους λαούς που πέτυχαν να αντιπαραθέσουν στην ελληνική λογοτεχνία μια λογοτεχνία γραμμένη στη μητρική τους γλώσσα. Η γλώσσα της πρωτεύουσας συνιστούσε πρότυπο για λογοτέχνες και από άλλες περιοχές της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Έτσι η ρωμαϊκή λογοτεχνία (μέχρι και πολύ μετά την πτώση του ρωμαϊκού κράτους) δεν είχε τη διαλεκτολογική ποικιλία που είχε η αρχαία ελληνική λογοτεχνία. Η ρωμαϊκή λογοτεχνία παραμένει για τους Έλληνες  ο μεγάλος άγνωστος.  Τα έργα των Ρωμαίων συγγραφέων που μπορεί να βρει κανείς σε νεοελληνικές μεταφράσεις είναι ελάχιστα. Λιγοστές επίσης είναι οι επιστημονικές μελέτες που έχουν κυκλοφορήσει σε ελληνική γλώσσα, ξένων ή Ελλήνων λατινιστών, οι οποίες βέβαια απευθύνονται σε ένα εξειδικευμένο κοινό.

Αν και τα κορυφαία επιτεύγματα των Ρωμαίων, που είχαν πρακτικό χαρακτήρα, υπήρξαν το Δίκαιο, η δημόσια διοίκηση, η στρατιωτική οργάνωση, η αρχιτεκτονική και τα δημόσια έργα, δημιουργήθηκε παράλληλα μια σπουδαία λογοτεχνία με όργανο την πυκνή, λιτή, ακριβή, αυστηρά δομημένη και χωρίς διαλέκτους λατινική γλώσσα.  Η λατινική γραμματεία αρχικά μιμήθηκε και αφομοίωσε την ελληνική, από τότε που η Ρώμη ήλθε σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό. Πρόκειται για την πρώτη παράγωγη ευρωπαϊκή λογοτεχνία, που έχει τις απαρχές της στον 3ο π.Χ. αι., όταν ο ελληνιστικός κόσμο βρίσκεται στην ακμή του και τα ελληνικά γραμματειακά είδη έχουν ολοκληρωθεί.

Οι Ρωμαίοι ήρθαν σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό κατ’ αρχάς τον 3ο π.Χ. αι., όταν κατέκτησαν τη Μεγάλη Ελλάδα (Νότια Ιταλία και Σικελία), και αργότερα όταν τον 2ο π.Χ. αι. κυρίευσαν σταδιακά την Ελλάδα. Οι επιφανείς Ρωμαίοι μαθαίνουν ελληνικά, ενώ τα πρώτα έργα της λατινικής λογοτεχνίας αποτελούν διασκευασμένες μεταφράσεις ελληνικών έργων.

Η γνωριμία τους αυτή αρχικά χαρακτηρίστηκε από καχυποψία και επιφύλαξη, που σταδιακά εξελίχθηκε σε επιθυμία για μάθηση και μελέτη, θαυμασμό, αφομοίωση και μίμηση και εν συνεχεία σε πρωτότυπη δημιουργία. Η λογοτεχνία, η φιλοσοφία, η αρχιτεκτονική, η καλλιτεχνία και οι θεσμοί των Ελλήνων μπολιάστηκαν στον αδρό κορμό της Ρώμης, για να δώσουν νέους κλάδους παρόμοιους αλλά και διαφορετικούς. Η λατινική λογοτεχνία πλέον είναι αυθύπαρκτη, δημιουργική, εκφραστική της σκέψης, της νοοτροπίας, της αισθητικής και της εξελιγμένης γλώσσας των Ρωμαίων. Εμφανίζονται νέα είδη, όπως η σάτιρα, το μυθιστόρημα, η επιστολογραφία, οι επιστημονικές μονογραφίες, αλλά και η πλήρης θεματική διαφοροποίηση, όπως συμβαίνει με την ελεγεία.

Σε ακόμη πιο προχωρημένο στάδιο οι λογοτέχνες επιμερίζουν το είδος που καλλιεργούν, όπως είναι το καλλωπιστικό έπος και η έμμετρη επιστολή, ή αναμειγνύουν διαφορετικά είδη, όπως το μυθιστόρημα με τη σάτιρα. Η ελληνική και η λατινική λογοτεχνία και εν γένει γραμματεία αποτελούν πλέον το πρότυπο και το υπόβαθρο της μετέπειτα δυτικής λογοτεχνίας και σκέψης.

Το βιβλίο του  Αριστοτέλη Αναγνώστου συνιστά μια σύγχρονη, διεξοδική και πολύπτυχη προσέγγιση της λατινικής γραμματεία, όπου παρουσιάζεται και αναδεικνύεται ο ιδιαίτερος χαρακτήρας και η αξία της λατινικής γραμματείας, οι επιρροές που δέχτηκε  και η επίδραση που άσκησε στο παγκόσμιο πνεύμα.

Η άκρως ενδιαφέρουσα έκδοση διανθίζεται με μικρά αποσπάσματα από τα αναφερόμενα έργα στο πρωτότυπο και σε μετάφραση.

Τεύχος 672 (Ιούνιος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>