Jean Lacouture

Ιησουίτες
Οι κατακτητές (1540-1773)

Μετάφραση: Στέφανος Καβαλλιεράκης

εκδ. Πόλις, 2022, σελ.: 720, τιμή: 27,70 €

Λίγες συλλογικές περιπέτειες σημάδεψαν τόσο έντονα τον πολιτισμό μας όσο η περιπέτεια των Ιησουιτών, που σε διάστημα πέντε αιώνων ξεδίπλωσαν τη δράση τους σε όλο τον κόσμο. Μεταρρυθμιστές που μπήκαν αμέσως στο στόχαστρο της Ιεράς Εξέτασης, θαρραλέοι κήρυκες του Ευαγγελίου στην Ιαπωνία, την Κίνα ή το Βιετνάμ, δημιουργοί της ουτοπίας της Παραγουάης, παγκόσμιοι πρεσβευτές του Βατικανού, εξομολόγοι ηγεμόνων, εχθροί των γιανσενιστών, παιδαγωγοί των «ελίτ», οι Ιησουίτες ενσάρκωσαν, στο πέρασμα των αιώνων, έναν χριστιανισμό ικανό να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των καιρών, ανοιχτό στην επιστήμη και τολμηρά εμπλεκόμενο στην πολιτική διαμάχη για το καλύτερο και το χειρότερο.

Το τάγμα ιδρύθηκε από τον νεαρό Ισπανό Ίνιγο Λόπεθ ντε Λογιόλα το 1540 και τον επόμενο χρόνο έλαβε την παπική έγκριση. Οι Ιησουίτες ενσάρκωσαν, στο πέρασμα των αιώνων, έναν χριστιανισμό ικανό να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των καιρών, ανοιχτό στην επιστήμη και τολμηρά εμπλεκόμενο στην πολιτική διαμάχη. Σχεδόν εξαρχής απέκτησε τεράστια επιρροή, καθώς τα μέλη του επενέβαιναν σημαντικά στην ευρωπαϊκή πολιτική. Η επιρροή τους σε μονάρχες και ηγετικές φυσιογνωμίες οδήγησε στη ζήλια και τελικά στον απαγόρευση του τάγματος κατά τα τέλη του 18ου αιώνα, τελικά όμως επανιδρύθηκε το 1814.

Το τάγμα έδινε πάντοτε μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση και κατά τη διάρκεια του 16ου και 17ου αιώνα αναπτύχθηκε ραγδαία ιδρύοντας ιεραποστολές, σχολεία, κολέγια και ιεροσπουδαστήρια σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ως τον 17ο αιώνα υπήρχαν περισσότερα από 500 ιησουιτικά σχολεία, ενώ οι μέθοδοι διδασκαλίας τους και η κατάρτιση σταθερών ακαδημαϊκών προγραμμάτων αποτέλεσαν τη βάση πολλών σύγχρονων εκπαιδευτικών συστημάτων. Παράλληλα οι Ιησουίτες υπήρξαν και πάτρονες της τέχνης, χρησιμοποιώντας τοιχογραφίες και θέατρα για να εξαπλώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο το μήνυμά τους.

Δυστυχώς το τάγμα δεν είναι γνωστό μόνο για τα ευεργετήματά του, καθώς πρωτοστάτησε στην ισπανική Ιερά Εξέταση σε μια μαύρη περίοδο στην ιστορία της Εκκλησίας – η οποία συστάθηκε το 1480, δηλαδή 60 χρόνια πριν από το Τάγμα του Ιησού λάβει την παπική βούλα. Η Ιερά Εξέταση αρχικά ήταν πόνημα του Δομινικανού Τάγματος, αλλά αργότερα οι Ιησουίτες την υποστήριξαν με ζήλο.

Η οργάνωση προσπαθούσε να εξυγιάνει την Καθολική Εκκλησία από τις αιρέσεις και να τιμωρήσει τις παρεκκλίσεις από την πίστη προχωρώντας σε πραγματικό κυνήγι ανθρώπων. Οι αθωώσεις όσων έφταναν να περάσουν από Ιερά Εξέταση ήταν από σπάνιες ως μηδαμινές, καθώς υπό την πίεση φρικτών βασανιστηρίων, σωματικών και ψυχολογικών, οι «αιρετικοί» σχεδόν πάντα ομολογούσαν όποιο θρησκευτικό έγκλημα και αν τους είχαν προσάψει, μόνο και μόνο για να λυτρωθούν μια ώρα αρχύτερα ψυχή τε και σώματι στην πυρά.

Ο Ζαν Λακουτύρ (1921-2015), διακεκριμένος βιογράφος, μεταξύ άλλων, του Σαρλ Ντε Γκολ, του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, του Μοντεσκιέ και του Σταντάλ, παρουσιάζει την περιπέτεια των Ιησουιτών μέσα από δεκατέσσερις μικροϊστορίες βιογραφικού χαρακτήρα. Από την ίδρυση του Τάγματος το 1540, μέχρι την κατάργησή του το 1773 από τον πάπα Κλήμη ΙΔ΄, αναψηλαφεί αυτή την εκπληκτική ιστορία και παρουσιάζει τους πρωταγωνιστές μιας αέναης σταυροφορίας «προς μείζονα δόξα του Θεού».

Τεύχος 654 (Δεκέμβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>