H περίοδος του Μεσοπολέμου υπήρξε από τις πιο ταραγμένες της νεότερης Ιστορίας μας. Η κοινωνική απογοήτευση λόγω της καταστροφής του μικρασιατικού Ελληνισμού, οι διαστάσεις του προσφυγικού προβλήματος, η άνοδος του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά και οι γενικότερες ιδεολογικές αναζητήσεις της ελληνικής κοινωνίας, είχαν ως αποτέλεσμα να εδραιωθεί η αντίληψη ότι ο Στρατός αποτελούσε έναν εναλλακτικό πυλώνα εξουσίας, γεγονός που σφράγισε τα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες. Ο διχασμός και η αβεβαιότητα ευνοούσαν τις παρεμβάσεις των στρατιωτικών στην πολιτική ζωή: από το 1922 έως και το 1935 έγιναν εννέα στρατιωτικά κινήματα.

Ένα από το λιγότερο γνωστά ήταν αυτό των υποστράτηγων Γεωργίου Λεοναρδόπουλου και Παναγιώτη Γαργαλίδη, που εκδηλώθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1923, μόλις τρεις ημέρες μετά την προκήρυξη βουλευτικών εκλογών για τις 16 Δεκεμβρίου 1923. Οργανώθηκε από αξιωματικούς που είτε είχαν παραγκωνιστεί από την Επαναστατική Επιτροπή του Νικολάου Πλαστήρα είτε ήταν βασιλόφρονες, που φοβούνταν ότι οι επικείμενες εκλογές θα οδηγούσαν σε αβασίλευτη Δημοκρατία. Στόχος ήταν να αναγκαστεί η κυβέρνηση Στυλιανού Γονατά σε παραίτηση, χωρίς τη χρήση ένοπλης βίας. Την εξουσία θα αναλάμβανε μια μεταβατική κυβέρνηση που θα οδηγούσε τη χώρα σε τίμιες, όπως τόνιζαν οι κινηματίες, εκλογές. Το σχέδιο προέβλεπε τη συμφωνημένη μέρα να στασιάσει το Δ΄ Σώμα Στρατού στην Καβάλα και το Β΄ Σώμα Στρατού στην Πελοπόννησο, που θα κινούνταν για να επιβάλουν την αντεπανάσταση σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα αντίστοιχα. Ουσιαστικά όμως εμπεριείχε τα σπέρματα της τελικής αποτυχίας του, καθώς δεν προέβλεπε στρατιωτική εξέγερση στα κέντρα των πολιτικών εξελίξεων, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.

Η Επαναστατική Κυβέρνηση αντέδρασε γρήγορα και δυναμικά. Ο Πλαστήρας κήρυξε στρατιωτικό νόμο και κινητοποίησε τις στρατιωτικές μονάδες που είχαν μείνει πιστές στη κυβέρνηση. Η επίκληση ενότητας και η επίκληση των εκλογών, που είχαν προκηρυχθεί για το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, αλλά και η αποφασιστικότητα που έδειξε η κυβέρνηση, μετά την αρχική εφεκτική στάση του πρωθυπουργού Γονατά, απομόνωσαν τους κινηματίες, που, παρά την αριθμητική τους υπεροχή, έμειναν αδρανείς. Ο βενιζελικός κόσμος, πολλές οργανώσεις, η ηγεσία του στρατεύματος, ακόμα και η Ιερά Σύνοδος, τάχθηκαν με το μέρος της κυβέρνησης και αποδοκίμασαν το κίνημα. Οι Γαργαλίδης και Λεοναρδόπουλος, μετά την αποτυχία του κινήματος, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο, αλλά αργότερα αμνηστεύθηκαν.

Οι βουλευτικές εκλογές στις 16 Δεκεμβρίου 1923 για την ανάδειξη της Δ΄ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης έγιναν μέσα σε κλίμα έντασης. Στις εκλογές, από τις οποίες δήλωσε αποχή η αντιβενιζελική παράταξη, εκλέχτηκαν βουλευτές μόνο από τους βενιζελικούς. Τρεις μέρες αργότερα, στις 19 Δεκεμβρίου 1923, με υπόδειξη της κυβέρνησης Γονατά, ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ έφυγε προσωρινά από την Ελλάδα, ώσπου να αποφασιστεί η τύχη του πολιτεύματος, και ορίστηκε αντιβασιλιάς ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Ο διχασμός των αξιωματικών σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα θα διατηρηθεί με αμείωτη ένταση για πάνω από είκοσι χρόνια, με απώτερο τραγικό αποτέλεσμα τη μερική διάλυση του Ελληνικού Στρατού στη Μέση Ανατολή κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 632 (Φεβρουάριος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>