ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

Νομικός και πολιτικός, o Ιωάννης Ράλλης (1878-1946) έμεινε γνωστός, κυρίως, ως ο τρίτος κατά σειράν και τελευταίος κατοχικός πρωθυπουργός της Ελλάδας, μετά τους Γεώργιο Τσολάκογλου και Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο.

Οι κατακτητές είχαν δίαυλο επικοινωνίας μαζί του ήδη από το τέλος του 1942, προκειμένου να διαδεχθεί τον Γεώργιο Τσολάκογλου. Θεωρούσαν ότι ο Ράλλης, διαθέτοντας σημαντικό κύρος, ιδίως στη συντηρητική πτέρυγα του Λαϊκού Κόμματος, και έχοντας διασυνδέσεις και με δημοκρατικούς κύκλους, θα μπορούσε να ικανοποιήσει τη γερμανική επιθυμία δημιουργίας μιας κυβέρνησης συνεργατών με μεγαλύτερη λαϊκή υποστήριξη. Τελικά, ανέλαβε πρωθυπουργός της κατοχικής κυβέρνησης στις 7 Απριλίου 1943.

Τον Ιούνιο του 1943 ο Ράλλης, προκειμένου να κάνει πράξη την άμυνα της υπαίθρου και την αντιμετώπιση του ΕΛΑΣ, οργάνωσε τα Τάγματα Ασφαλείας. Tα Τάγματα Ασφαλείας όχι μόνο τελούσαν υπό τις διαταγές των Γερμανών, άρα είχαν εξαρχής τη ρετσινιά της συνεργασίας με τον κατακτητή, αλλά και στην πράξη, υπό το πρόσχημα της αποτροπής του κομμουνιστικού κινδύνου, ενεπλάκησαν σε εγκληματικές ενέργειες και τελικά η δράση τους έμεινε με μελανά χρώματα στη νεότερη ελληνική Ιστορία.

Ο Ιωάννης Ράλλης παραιτήθηκε τον Οκτώβριο του 1944 –ταυτόχρονα με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από την Αθήνα– και σχεδόν αμέσως συνελήφθη. Τον Φεβρουάριο του 1945 προσήχθη σε δίκη μαζί με άλλους συνεργάτες των Γερμανών, στο Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων Αθηνών, και στα τέλη Μαΐου του 1945 καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά και εγκλείσθηκε στις Φυλακές Αβέρωφ. Τα ισόβια δεσμά ο Ράλλης δεν πρόλαβε ωστόσο να τα εκτίσει ποτέ, καθώς πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα, στη φυλακή, στις 26 Οκτωβρίου 1946.

Αντίθετα με ό,τι θα ανέμενε κανείς, όσοι πολέμησαν στα Τάγματα Ασφαλείας δεν είχαν την τύχη του Ιωάννη Ράλλη. Στην παρατεταμένη εμφύλια διαμάχη, που ακολούθησε από τον Δεκέμβριο του 1944 και μετά, πολλές από τις μονάδες που είχαν συνεργαστεί με τις δυνάμεις κατοχής, κατά τα Δεκεμβριανά εξοπλίστηκαν και πολέμησαν στο πλευρό της ελληνικής κυβέρνησης και των βρετανικών στρατευμάτων, ενώ αργότερα έλαβαν μέρος στον εμφύλιο πόλεμο με τον κυβερνητικό στρατό. Μάλιστα, για μερικούς από τους πρώην ταγματασφαλίτες η συμμετοχή αυτή συνέβαλε στην αμνήστευσή τους και στη μεταγενέστερη καριέρα τους στον ελληνικό στρατό.

Ο Ιωάννης Ράλλης υπήρξε μια ιδιότυπη περίπτωση πολιτικού. Αν και η πορεία του ως αστού πολιτικού κινήθηκε σε μάλλον αναμενόμενη τροχιά κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, λόγω της θητείας του ως πρωθυπουργού της Κατοχής το όνομά του συνδέθηκε με το ακανθώδες ζήτημα του δωσιλογισμού κατά τη δεκαετία του 1940, το οποίο εξακολουθεί να διχάζει έως σήμερα ιστοριογράφους και ιστορικούς της περιόδου, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η δε ταύτισή του με τα Τάγματα Ασφαλείας που δημιουργήθηκαν υπό την επιστασία των Γερμανών για την αναχαίτιση του αντιστασιακού κινήματος προσέδωσε στο όνομά του ένα ανεξίτηλο αρνητικό πρόσημο που υπερβαίνει τη γνωστή διαμάχη περί δωσιλογισμού, η οποία λόγω της συναισθηματικής φόρτισης του ζητήματος, σε συνδυασμό με την απροθυμία των πληροφορητών αλλά και την ανεπάρκεια των αρχειακών πηγών, εξοβέλισαν επί μακρόν το ζήτημα από τη μεταπολεμική επιστημονική έρευνα.

ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ