Βασίλης Κ. Γούναρης
Μεταξύ επανάστασης και μεταρρύθμισης: Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος και βενιζελισμός
Έλληνες κλεφταρματολοί και Αλβανοί στασιαστές (1829-1831)

Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών 2020, ΣΕΛ.: 243, ΤΙΜΗ: 12, 00 €

Μερικές πλευρές της ιδιαίτερης σχέσης Ελλήνων και Αλβανών στην Ελληνική Επανάσταση είναι γνωστές. Σε αυτές συγκαταλέγεται η προκήρυξη του Δημητρίου Υψηλάντη το 1821 προς τους «ανδρείους Τόσκηδες», τους οποίους ξεχώριζε από τους «μικρόψυχους Ανατολίτας» και τους «αδόξους Σκύθας», δηλαδή τους Τατάρους. Συγκαταλέγονται επίσης, η ξεχωριστή διαπραγμάτευση και φυγάδευση των Αλβανών από την πολιορκούμενη Τριπολιτσά και η εξουσιοδότηση των Σουλιωτών, το 1822, από την επαναστατική κυβέρνηση να συνάπτουν συμφωνίες μετά των «Αλβανών, χριστιανών τε και Τούρκων», με σκοπό την ένωσή τους με την Ελλάδα.

Η φιλία Αλβανών και Ελλήνων τις επόμενες μετεπαναστατικές δεκαετίες προσέλαβε μυθικές διαστάσεις. Η εγγύτητα των δύο λαών κατέστη κοινός τόπος σε επιστημονικά και λαϊκά αναγνώσματα, που συνόδευαν μια προσπάθεια –ρομαντική στο τέλος– πολιτικής χειραγώγησης του αλβανικού εθνικισμού και δρομολόγησης ενός δυαδικού κράτους. Βασικό επιχείρημα στα κείμενα αυτά του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, με βάση τις ζωντανές ακόμη εμπειρίες, ήταν πως οι Αλβανοί δεν ήταν τόσο φανατικού μουσουλμάνοι ούτε τόσο πιστοί υπηρέτες της Πύλης, αλλά ρευστών φρονημάτων.

Η οριστικοποίηση των συνόρων του ελληνικού κράτους κατά την εκπνοή της επαναστατικής περιόδου και την διακυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια (1829-1931) αποτελεί επαρκώς μελετημένο θέμα της διπλωματικής Ιστορίας. Επίσης μελετημένη είναι η αλβανική εξέγερση, η οποία εκδηλώθηκε και κατεστάλη την ίδια περίοδο στον ευρύτερο χώρο των δυτικών Βαλκανίων, σχεδόν ταυτόχρονα με την εξέγερση της Βοσνίας, χωρίς όμως να έχουν καταχωριστεί επαρκείς πληροφορίες που αφορούν τον ελλαδικό χώρο. Λιγότερο ερευνημένη, αλλά όχι παντελώς άγνωστη, είναι η ταυτόχρονη με τα προηγούμενα γεγονότα διαδρομή και η μαζική εκδίωξη των κλεφτών και των αρματολών στο χώρο της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου από τις οθωμανικές αρχές.

Κατά το τέλος του πολέμου της ελληνικής ανεξαρτησίας, τα προτεινόμενα σύνορα της Ελλάδας άλλαξαν τρεις φορές. Οι πιέσεις για τη δημιουργία τακτικού στρατού και συνθηκών ασφάλειας στις παραμεθόριες περιοχές και η ρευστότητα για το μέλλον τους έφεραν τους έλληνες και αλβανούς πολεμιστές, μετά από δεκαετή σύρραξη, σε δεινή θέση. Οι επιλογές των ενόπλων περιορίζονταν και η ευημερία τους απειλούνταν. Η βασική μέθοδος αντίδρασης ήταν κοινή: να διαπραγματευτούν σκληρά τη θέση τους πριν συνθηκολογήσουν, ακόμη κι αν αυτό σήμαινε στάση και εμφύλιες συγκρούσεις. Ο έστω άτυπος σχηματισμός μεθορίου ανάγκασε τελικά πολεμιστές και πολιτικούς να μεταβάλουν τις τακτικές τους και να αναθεωρήσουν τις συμμαχίες τους.

Ο Βασίλης Κ. Γούναρης εστιάζει το ενδιαφέρον του σε μια τριετή περίοδο της δράσης των λεγομένων «Αληπασαλήδων», έμπειρων στελεχών του στρατού και της διοίκησης, χριστιανών και μουσουλμάνων, που πρωταγωνίστησαν σε κάθε είδους εξελίξεις για πενήντα χρόνια. Πρόκειται για την τελική φάση της Ελληνικής Επανάστασης και τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια (1830-1831) στην περιοχή της Ακαρνανίας και της ορεινής Αιτωλίας, των Αγράφων και του Μακρυνόρους συμπεριλαμβανομένων, μιας περιοχής της οποίας η ένταξη στο υπό ίδρυση ελληνικό κράτος κρίθηκε στο νήμα της διπλωματικής Ιστορίας.

Τεύχος 632 (Φεβρουάριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>