Κυριάκος Βαρβαρέσος
Η ελληνική οικονομική κατάσταση
Υπόμνημα προς τον Υφυπουργό Εξωτερικών Dean Acheson, 1946

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ανδρέας Κακριδής, Χριστίνα Λιναρδάκη

Τράπεζα της Ελλάδος, 2019, ΣΕΛ.: 232, ΤΙΜΗ: 14,00 €

O Kυριάκος Βαρβαρέσος (1884-1857), ανώτερος δημόσιος υπάλληλος και αργότερα καθηγητής, υπουργός Οικονομικών κατά την πτώχευση του 1932, υποδιοικητής και μετέπειτα διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος έως το 1946, υπουργός της εξόριστης κυβέρνησης στη διάρκεια της Κατοχής και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης το 1945, υπεύθυνος για την πλέον φιλόδοξη σταθεροποιητική προσπάθεια της μεταπολεμικής οικονομίας, συνέδεσε το όνομά του με τις πιο κρίσιμες οικονομικές εξελίξεις μιας ολόκληρης εποχής.

Λιγότερο γνωστή, αλλά εξίσου ενδιαφέρουσα ήταν η δράση του στο διεθνές προσκήνιο. Από το Συνέδριο της Ειρήνης μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου συμμετείχε ως απλός σύμβουλος, μέχρι το Μπρέτον Γουντς, όπου προΐστατο της ελληνικής αποστολής· ήταν παρών σε όλες τις σημαντικές διεθνείς συναντήσεις της εποχής του. Διαπραγματεύθηκε τον διακανονισμό του ελληνικού χρέους, τις εμπορικές συμφωνίες του Μεσοπολέμου και τη μεταπολεμική βοήθεια. Απέκτησε τη φήμη του οξυδερκούς εμπειρογνώμονα και ικανού διαπραγματευτή. Στηρίχθηκε στη φήμη αυτή, το 1946, για να εκλεγεί στο πρώτο συμβούλιο της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσιγκτον, όπου και παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του, το 1957.

Ο Βαρβαρέσος είναι κυρίως γνωστός για την περίφημη «Έκθεση επί του οικονομικού προβλήματος της Ελλάδος», ένα κείμενο που έγραψε το 1952. Σε αυτό το βιβλίο δημοσιεύεται ένα άλλο, λιγότερο γνωστό κείμενό του, με το οποίο αποπειράθηκε να προσεγγίσει τα καίρια προβλήματα – οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά – της Ελλάδας το καλοκαίρι του 1946. Το υπόμνημα συντάχθηκε με τη βοήθεια της συνεργάτιδάς του Ρένας Ζαφειρίου, μετά από σχετικό αίτημα του Αμερικανού Υφυπουργού Ντιν Άτσεσον προς τον Bαρβαρέσο, τον Μάρτιο του 1946. Ήταν αρκετά επικριτικός και κατέληγε στο συμπέρασμα ότι, λαμβανομένων υπόψη των αντιλήψεων της κυβερνώσας Δεξιάς, η παρουσία ξένων δυνάμεων, εν προκειμένω βρετανικών, συνιστούσε ανασταλτικό παράγοντα για την οργάνωση και εκτέλεση οποιουδήποτε εθνικού προγράμματος ανασυγκρότησης. Οι Βρετανοί από την πλευρά τους, ή τουλάχιστον οι πιο κυνικοί από αυτούς, δεν έβλεπαν παρά μία και μόνο χρησιμότητα στην ύπαρξη ανίκανων ελληνικών κυβερνήσεων, τη δυνατότητα να επισημαίνεται ένας υπεύθυνος για την κακή εξέλιξη των ελληνικών υποθέσεων. Συνεπώς, κατέληγε η κατάσταση στην Ελλάδα δεν μπορούσε να αφεθεί να πάρει τον δρόμο της χωρίς σοβαρή ζημία των Δυτικών συμφερόντων. Η αναφορά του στα Δυτικά εν γένει συμφέροντα αντικατόπτριζε την εξέλιξη της σκέψης αμερικανικών κύκλων για την ανάγκη ανάληψης ενεργού ρόλου εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών στον μεταπολεμικό κόσμο και ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.

Επρόκειτο για μια μεταιχμιακή εποχή, κατά την οποία η χώρα διολίσθαινε από τη συνθήκη της Βάρκιζας, που είχε προς στιγμήν κλείσει την ένοπλη αναμέτρηση των Δεκεμβριανών, προς τον εμφύλιο πόλεμο και ο κόσμος μετέβαινε από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στον Ψυχρό Πόλεμο. Το υπόμνημα –ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μεταπολεμικά κείμενα–, είναι μια αποτύπωση των αντιτιθέμενων ροπών, των διακυβευμάτων και των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων, καθώς και των εναλλακτικών που ενδεχομένως υπήρχαν, αλλά δεν επικράτησαν.

Τεύχος 624 (Ιούνιος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>