Γιώργος Κ. Παππάς
Ημερολόγιον πολέμου, κατοχής, απελευθερώσεως 1940-1944

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Παντελής Γ. Παππάς

Εκδόσεις Πατάκη, 2018, ΣΕΛ.: 468, ΤΙΜΗ: 19,90 €

Η Αντίσταση κατά την Κατοχή, ειδικά στην Αθήνα, γεννήθηκε σε ένα συγκεκριµένο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο. Σε µεγάλο βαθµό υπήρξε µια εξέλιξη που παρέπεµπε σε µια πρώιµη µορφή της «κοινωνίας των πολιτών»· δεν προέκυψε ως µια «κεντρική» επιλογή, είτε από το κράτος (τις πολιτικές υπηρεσίες ή τον Στρατό), είτε από τα πολιτικά κόµµατα. Το κράτος δεν ήταν αρκετά ανεπτυγµένο ώστε να προωθήσει µια συστηµατική στρατηγική «stay behind» (όπως έκαναν οι Βρετανοί, που άφησαν πίσω τους, στην κατεχόµενη Ελλάδα, κάποιους πυρήνες για την ανάπτυξη αντιστασιακών δικτύων, αν και τούτοι επίσης εξαρθρώθηκαν σε µεγάλο βαθµό αρκετά ενωρίς). Η ανάπτυξη της Αντίστασης, ειδικά της αθηναϊκής, σηµειώθηκε, µε άλλα λόγια, στο µείζον κενό που άφηνε στο πολιτικό σκηνικό και στην κοινωνική δράση αυτή η υπέρµετρη αβελτηρία των παλαιών πολιτικών δυνάµεων, η εµφανής αδυναµία τους να αντιληφθούν τη σπαρακτικότητα των εξελίξεων και η εµµονή τους σε ρήγµατα που, στην καλύτερη περίπτωση, ήταν άσχετα µε το διακύβευµα της µεγάλης εκείνης στιγµής.

Αν και τα τελευταία χρόνια έχουν εµφανιστεί σηµαντικές συναφείς µελέτες, η έρευνα για την Αντίσταση στην Αθήνα (ειδικά τις οργανώσεις του µη-εαµικού χώρου) είναι ακόµη ατελής, τουλάχιστον σε σύγκριση µε τη µελέτη των ανταρτικών οργανώσεων, των πιο «προνοµιούχων» στον δηµόσιο λόγο και τις δηµόσιες προσλήψεις.

O Γιώργος Κ. Παππάς υπηρέτησε στο μέτωπο κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και κατόπιν, από την άνοιξη του 1941, ενεπλάκη ενεργά στην Αντίσταση ως ιδρυτικό και ηγετικό μέλος της οργάνωσης Εθνική Δράση, μιας από τις σημαντικότερες της κατοχικής περιόδου. Το ημερολόγιό του έχει συγκεκριµένο ιδεολογικό και πολιτικό πρόσηµο, σχετίζεται δε µε έναν κύκλο οργανώσεων Αντίστασης, ο οποίος, ενώ αποτελούσε στη µεταπολεµική εποχή έναν από τους κύριους εκπροσώπους της, έχει τις τελευταίες δεκαετίες µάλλον απωθηθεί από τη µνήµη. Ο Παπάς στην καταγραφή του ενσωματώνει πολύτιμες πληροφορίες για την εμπειρία του στρατιώτη του 1940-1941, εμπειρίες και την καθημερινότητα ενός ανθρώπου της Κατοχής, οµιλεί για την οµάδα των πολιτικών οργανώσεων του φιλοβασιλικού χώρου, και ειδικά για τη σηµαντικότερη συσσωµάτωσή του, την Εθνική ∆ράση, της οποίας µέλος, και µάλιστα ιδρυτικό. Όλα αυτά μέσα από τις προσωπικές σχέσεις και την αγωνία της καθημερινότητας, της επιβίωσης και της διατροφής κατά την Κατοχή, καθώς και με τις επαφές με σημαντικά πρόσωπα του αστικού πολιτικού χώρου στην κατεχόμενη Αθήνα, την περιπετειώδη πορεία της διαφυγής στη Μέση Ανατολή, τις δύσκολες σχέσεις με τους Βρετανούς και την εμπειρία του από τα Δεκεμβριανά. Πρέπει να επισημανθεί επίσης και η μεγάλη περιφρόνηση που δείχνει οστο ηµερολόγιό του για τους παλαιούς πολιτικούς –και περισσότερο, µάλιστα, για τους παλαιούς Λαϊκούς που έθεταν Πολιτειακό ζήτηµα, «προδίδοντας» τις παλαιές αρχές τους µε κριτήριο τη συµµετοχή τους σε µια εξουσία που εκείνη τη στιγµή, αν µη τι άλλο, δεν υπήρχε– είναι ενδεικτική.

Η μαρτυρία του εισφέρει πολύτιμο υλικό για την περισσότερο σφαιρική και ολοκληρωμένη κατανόηση μιας κρίσιμης περιόδου στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας.

Τεύχος 618 (Δεκέμβριος 2019)

Δείτε Περισσότερα >>