Στέφανος Καβαλλιεράκης
Η “περίκλειστη” εκπαίδευση
Καθολικά σχολεία και γυναικεία εκπαίδευση στην Ελλάδα του 19ου αιώνα: Το σχολείο του τάγματος του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως στην Αθήνα (1856-1893)

Eκδόσεις Εν πλω, 2018, ΣΕΛ.: 328, ΤΙΜΗ: 16,00 €

Ο 19ος αιώνας θεωρήθηκε ο αιώνας της «αρσενικότητας» και της συνειδητής και αυξανόμενης επίδειξής της. Ιδεολογικά κινήματα όπως ο εθνικισμός και ο μιλιταρισμός προώθησαν αυτή την αυξανόμενη επίδειξη «αρσενικότητας».

Σε μια υπανάπτυκτη βιομηχανικά χώρα η θέση της γυναίκας των αστικών κέντρων του 19ου αιώνα ήταν έξω από κάθε παραγωγική διαδικασία, σ’ ένα αστικό περιβάλλον που περιέγραφε δυτικά πρότυπα και επέβαλλε την ένταξη της γυναίκας στο κοινωνικό σύνολο μέσα από αυστηρούς κανόνες της πολιτικής ορθότητας. Ο ρόλος της γυναίκας στο κοινωνικό γίγνεσθαι ήταν εκ των πραγμάτων περιορισμένος. Εξαιτίας του συγκεκριμένου ρόλου της η γυναικεία εκπαίδευση έλαβε και αυτή αντίστοιχα μια «ειδική κατεύθυνση» έχοντας ως στόχο τη βελτίωση του ρόλου της γυναίκας ως συζύγου, μητέρας και επικεφαλής του σπιτιού.

Η εκπαιδευτική Ιστορία συνδέεται άμεσα με την κοινωνική Ιστορία, με την κίνηση των ιδεών, με την εξέλιξη των ανθρώπων μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία και εν τέλει με την ίδια τη διαμόρφωση και την εξέλιξη της κοινωνίας. Η έννοια της “περίκλειστης” εκπαίδευσης αναφέρεται ακριβώς στον κλειστό χαρακτήρα που έτσι και αλλιώς τα καθολικά σχολεία εν γένει είχαν, αλλά και στην αμυντική στάση που το σχολείο του Αγίου Ιωσήφ αναγκάστηκε να κρατήσει εξαιτίας της δύσκολης συχνά συμβίωσής του με τους κρατικούς θεσμούς.

Το βιβλίο του Στέφανου Καβαλλιεράκη αναφέρεται στην εκπαίδευση που παρείχαν στην Ελλάδα τα σχολεία των καθολικών μοναστικών εκπαιδευτικών ταγμάτων μέσα από το παράδειγμα του σχολείου του τάγματος του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως στην Αθήνα το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Η Ιστορία του συγκεκριμένου σχολείου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού είναι το πρώτο καθολικό μοναστικό τάγμα που εξασφαλίζει άδεια λειτουργίας ενός σχολείου για κορίτσια στην περιοχή της Αθήνας, σ’ ένα νομικό πλαίσιο ακόμα αρκετά ασαφές για την εκπαίδευση των θηλέων. Τα εκπαιδευτικά, τα πολιτικά και τα πολιτισμικά διακυβεύματα που ανακύπτουν το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα γύρω από την λειτουργία του σχολείου, παράλληλα με την ανάπτυξη και την συγκρότηση του νεοπαγούς ελληνικού κράτους και του εκπαιδευτικού του συστήματος αποτελούν τον κεντρικό πυρήνα της έρευνας. Όπως επισημαίνει ο ίδιος στόχος της έρευνά του ήταν μια μονογραφία γύρω από το σχολείο του Αγίου Ιωσήφ στην Αθήνα, αλλά στην εξέλιξη της έρευνάς του, ο αρχικός σχεδιασμός αναπροσαρμόστηκε. Το σχολείο εξετάζεται ως μέρος ενός συνολικού φαινομένου που αφορά στα ξένα σχολεία στην Ελλάδα, δηλαδή σχολεία που παρείχαν εκπαίδευση στο πλαίσιο του ελληνικού κράτους και είχαν ιδρυθεί από ξένους ιδιώτες.

Το ότι τα καθολικά σχολεία συνεχίζουν έως σήμερα τη λειτουργία τους οφείλεται σε σειρά κοινωνικών και ιστορικών συγκυριών, αλλά και επιλογών. Όλα αυτά εντάσσονται στο κρατικό-εκπαιδευτικό πλαίσιο που άφησε ζωτικό χώρο, ώστε να ξετυλιχθεί το νήμα των ξένων σχολείων και να συνεχίζεται έως σήμερα με πολλές ιδιαιτερότητες.

Πολύπτυχη και άκρως ενδιαφέρουσα η μελέτη του Καβαλλιεράκη έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην Ιστορία της καθολικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Τεύχος 614 (Αύγουστος 2019)

Δείτε Περισσότερα >>