Peter Englund

Εφιαλτικές νύχτες: Νοέμβριος 1942

Μετάφραση: Γρηγόρης Κονδύλης

εκδ. Μεταίχμιο, 2023, σελ.: 728, τιμή: 22,00 €

Αναφέρεται συχνά ότι η Ιστορία των πολέμων και άλλων συγκρούσεων γράφεται από τους νικητές. Αυτό μπορεί και να μην ισχύει πάντοτε. Ασφαλώς όμως ισχύει για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνο που δεν επισημαίνεται ποτέ ως πρόβλημα είναι ότι η Ιστορία των πολέμων γράφεται από τη σκοπιά των ισχυρότερων κρατών που έλαβαν μέρος –των λεγόμενων Μεγάλων Δυνάμεων. Μικρά ή πάντως μικρότερα κράτη ενδιαφέρουν ελάχιστα– είτε ως απλά πιόνια, είτε ως αφορμές για δράση (ή αδράνεια) από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Τα βιβλία της ιστορίας στην προσπάθεια καταγραφής ενός πολέμου επιμένουν στα «μεγάλα γεγονότα». Πόσο μάλλον όταν οι ιστορικοί έχουν να αναμετρηθούν με τα γεγονότα του μεγαλύτερου και πιο πολύνεκρου Παγκόσμιου Πολέμου στην ανθρώπινη ιστορία. Δηλαδή του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως είναι φυσικό πολλές μικρές ιστορίες ξεχνιούνται ή δεν λέγονται ποτέ. Κάποιες μάλιστα που καταφέρνουν να επιβιώσουν συχνά παραποιούνται σημαντικά.

Στις αρχές του Νοέμβριο του 1942 του μήνα κατά τον οποίο τα πράγματα ισορροπούσαν στην κόψη του ξυραφιού, φαινόταν ότι οι δυνάμεις του Άξονα μπορούσαν ακόμα να κερδίσουν· στο τέλος του μήνα, όλοι συνειδητοποιούσαν ότι το να χάσουν ήταν ζήτημα χρόνου. Μεσολάβησαν το Ελ Αλαμέιν, το Γκουανταλκανάλ, η απόβαση στη Γαλλοκρατούμενη Βόρεια Αφρική, η αποχώρηση των Ιαπώνων από το Κοκόντα στην Παπούα Νέα Γουινέα, και φυσικά η περικύκλωση του γερμανικού στρατού από τους Σοβιετικούς στο Στάλινγκραντ. Ήταν μόνο ένας μήνας, ίσως όμως ο σημαντικότερος του εικοστού αιώνα, όταν όλα κρέμονταν από μια κλωστή.

Στο βιβλίο ο Σουηδός συγγραφέας και ιστορικός Πέτερ Ένγκλουντ επικεντρώνεται στα γεγονότα που συνέβησαν σε όλη την έκταση του πλανήτη κατά τον Νοέμβριο του 1942. Πρόκειται για τον μήνα που ξεκίνησε η μάχη του Στάλινγκραντ, που σηματοδότησε την αρχή του τέλους για τη γερμανική προώθηση στα ρωσικά εδάφη, η δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν στη Βόρειο Αφρική μετά από την επιτυχημένη απόβαση των Συμμάχων στη γαλλοκρατούμενη Αλγερία και η μάχη του Γκουανταλκανάλ στον Ειρηνικό μεταξύ Ιαπώνων και Αμερικανών.

Ο Ένγκλουντ δεν προσφέρει άλλη μια στρατιωτική ιστορία του πολέμου «εκ των άνω προς τα κάτω». Δίνει τον λόγο σε πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους ανθρώπους και όχι μόνο σε στρατιώτες. Για παράδειγμα, εκτός από έναν Σοβιετικό πεζικάριο στο Στάλινγκραντ, έναν Αμερικανό πιλότο στο Γουανταλκανάλ, έναν Ιταλό φορτηγατζή στη Βορειοαφρικάνικη έρημο, έναν παρτιζάνο στα δάση της Λευκορωσίας, και έναν πολυβολητή σ’ ένα βρετανικό βομβαρδιστικό Lancaster, έχουμε και ένα δωδεκάχρονο κορίτσι στη Σανγκάη, έναν πρωτοετή φοιτητή στο Παρίσι, μια νοικοκυρά στο Λονγκ Άιλαντ, έναν Κινέζο ναυαγό, έναν αιχμάλωτο στην Τρεμπλίνκα, και μια Kορεάτισσα σε ιαπωνικό «σταθμό ανακούφισης» στο Μανταλέι.

Το βιβλίο του βασίζεται εξολοκλήρου σε ημερολόγια, επιστολές και απομνημονεύματα ανθρώπων που ήταν εκεί. Ένα εξαιρετικά πλούσιο υλικό που ζωντανεύει με βαθιά συγκινητικό και θαυμάσια διαφωτιστικό τρόπο. Μικρές ιστορίες από αυτές που συνήθως δεν βρίσκουμε εύκολα στα βιβλία της ιστορίας αλλά και ιστορίες που διαστρεβλώθηκαν με το πέρασμα του χρόνου.

Τεύχος 667 (Ιανουάριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>