Επικαιρότητα & Ιστορία – Τεύχος 654

Επικαιρότητα & Ιστορία

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΓΚΟΣ

Ο παλιότερος αστρικός χάρτης

Αίγυπτος: Βρέθηκε ο αρχαιότερος πλήρης αστρικός χάρτης στον κόσμο

Τον παλιότερο πλήρη αστρικό χάρτη στον κόσμο ανακάλυψαν ιστορικοί ερευνητές σε μεσαιωνική περγαμηνή με βιβλικά κείμενα στα αραμαϊκά, που σήμερα σώζεται στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης, στη χερσόνησο του Σινά (Αίγυπτος). Οι ερευνητές εξέτασαν την περγαμηνή με τη συνδρομή ειδικών σαρωτών, πιστεύοντας ότι αποτελεί στην πραγματικότητα ένα παλίμψηστο που «κρύβει» ακόμα παλιότερα χριστιανικά κείμενα. Ωστόσο, η πολυφασματική απεικόνιση αποκάλυψε αριθμούς που δηλώνουν, σε μοίρες, το μήκος και το πλάτος του αστερισμού Corona Borealis και συντεταγμένες για τα αστέρια που βρίσκονται στα πλέον απομακρυσμένα σημεία του. Τα στοιχεία αυτά τούς επέτρεψαν, επιπλέον, να υπολογίσουν την ημερομηνία κατά την οποία καταγράφηκαν οι συγκεκριμένες πληροφορίες: περίπου το 129 π.Χ. Έτσι, στη σχετική μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική έκδοση Journal for the History of Astronomy, πιθανολογούν πως οι μετρήσεις ανήκουν στον «πατέρα της επιστημονικής αστρονομίας» Ίππαρχο (190-120 π.Χ.) και πως το χειρόγραφο αποτελεί αντίγραφο του επί αιώνες θεωρούμενου ως χαμένου καταλόγου αστεριών του Έλληνα αστρονόμου και γεωγράφου.

Σημειώνεται πως ο παλιότερος, αλλά μη ολοκληρωμένος, αστρικός χάρτης είναι αιγυπτιακός και σχεδιάστηκε σε τάφο πριν από περίπου 3.500 χρόνια.

Σκωτία – Σπάνια λαβή ξίφους

Σπάνια χρυσή λαβή ξίφους στο Εθνικό Μουσείο Σκωτίας

Μια, εξαιρετικά σπάνια, χρυσή διακόσμηση λαβής μεσαιωνικού ξίφους, ηλικίας περίπου 1.300 ετών, απέκτησε πρόσφατα το Εθνικό Μουσείο Σκωτίας (NMS). Το αντικείμενο είχε ανακαλυφθεί τυχαία στα τέλη του 2019 στο Blair Drummond της κεντρικής Σκωτίας, ωστόσο εξαιτίας της πανδημίας απαιτήθηκαν σχεδόν τρία χρόνια για την ιστορική και χρονική «ταυτοποίησή» του.

Το διακοσμητικό αυτό αντικείμενο έχει πλάτος 5,5 εκατ. και βάρος 25 γραμ., ενώ είναι περίτεχνα σκαλισμένο με θρησκευτικά μοτίβα και φανταστικά πλάσματα. Όπως εξήγησε η επικεφαλής επιμελήτρια Μεσαιωνικής Αρχαιολογίας και Ιστορίας στο NMS, δρ. Άλις Μπλάκγουελ (Alice Blackwell), χρυσά έργα αυτής της περιόδου είναι «σχεδόν άγνωστα οπουδήποτε στο Ηνωμένο Βασίλειο» και για τον λόγο αυτό η αρχαιολογική αξία του συγκεκριμένου ευρήματος συνίσταται κυρίως «στις πληροφορίες που μας δίνει για σημαντικές πολιτιστικές, πολιτικές και καλλιτεχνικές αλληλεπιδράσεις στη βόρεια Βρετανία εκείνης της περιόδου (7ος αιώνας)». Ωστόσο διευκρίνισε πως, καθώς συνδυάζει καλλιτεχνικά μοτίβα τόσο από την αγγλοσαξονική Αγγλία όσο και από τα βασίλεια της Πρώιμης Μεσαιωνικής Σκωτίας, αυτή η «συγχώνευση» των στυλ καθιστά για την ώρα δυσχερή τον ακριβή προσδιορισμό του τόπου κατασκευής και του ιδιοκτήτη του.

Η μούμια χωρίς βιταμίνη D

Η… μούμια έπασχε από έλλειψη βιταμίνης D

Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη έκανε ομάδα επιστημόνων από την Γερμανία, κατά την έρευνα για τη χρονολόγηση μούμιας παιδιού ηλικίας 10-18 μηνών, που βρέθηκε σε αναγεννησιακή κρύπτη αριστοκρατικής οικογένειας της Αυστρίας. Συγκεκριμένα, διαπίστωσαν ότι το μουμιοποιημένο βρέφος έφερε ίχνη δυσπλασίας στα πλευρά του (ραχίτιδα), χαρακτηριστική ένδειξη υποσιτισμού. Όμως, καθώς ήταν υπέρβαρο, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η δυσπλασία οφειλόταν πιθανότερα σε σοβαρή έλλειψη βιταμίνης D εξαιτίας της μη επαρκούς έκθεσής του στον ήλιο.

«Πρέπει να επανεξετάσουμε τις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών της υψηλής αριστοκρατίας εκείνη την περίοδο» δήλωσε χαρακτηριστικά ο επικεφαλής της έρευνας, παθολόγος της Ακαδημαϊκής Κλινικής Μονάχου-Μπόγκενχάουζεν, Αντρέας Νέρλιχ.

Το παιδί, που πιστεύεται ότι ήταν ο πρωτότοκος γιος κόμη του Starhemberg, ήταν θαμμένο σε ξύλινο φέρετρο, το οποίο αποδείχτηκε μικρό γι’ αυτό, με βάση μια παραμόρφωση στο κρανίο του. Η χρονολόγηση ενός δείγματος δέρματος έδειξε ότι ενταφιάστηκε μεταξύ του 1550 και του 1635, εντούτοις τα οικοδομικά αρχεία δείχνουν ότι η κρύπτη ανακαινίστηκε γύρω στο 1600, επομένως πιθανότατα θάφτηκε μετά από αυτήν την ημερομηνία. Σε κάθε περίπτωση, είναι το νεαρότερο άτομο που εντοπίστηκε στην συγκεκριμένη κρύπτη.

Μόλυνση από ναυάγιο ΒΠΠ

Πηγή μόλυνσης της Βόρειας Θάλασσας πολεμικό ναυάγιο του Β΄ Π.Π.

Το ναυάγιο ενός γερμανικού πολεμικού σκάφους, που βυθίστηκε στη Βόρεια Θάλασσα το 1942, εξακολουθεί μέχρι σήμερα να απελευθερώνει επικίνδυνες χημικές ουσίες. Όπως επισημαίνει μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Frontiers in Marine Science, οι ρύποι από το ναυάγιο επηρεάζουν τη μικροβιολογία και τη γεωχημεία του θαλάσσιου πυθμένα στην γύρω περιοχή, κάτι το οποίο συμβαίνει δυνητικά και με τα χιλιάδες άλλα πολεμικά ναυάγια.

Το συγκεκριμένο πλοίο ήταν μια γερμανική αλιευτική μηχανότρατα, που με την έναρξη του πολέμου μετατράπηκε από το γερμανικό πολεμικό ναυτικό σε περιπολικό. Είχε ως βάση το κατεχόμενο λιμάνι του Ρότερνταμ και τον Φεβρουάριο του 1942 έλαβε μέρος σε επιχείρηση συνοδείας γερμανικών θωρηκτών και καταδρομικών προς τα λιμάνια της Γερμανίας, μέσω της Μάγχης. Στις 12 Φεβρουαρίου κτυπήθηκε από βρετανικά βομβαρδιστικά, με αποτέλεσμα τη βύθισή του και τον θάνατο 12 από τα συνολικά 38 μέλη του πληρώματός του.

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι επέλεξαν το συγκεκριμένο ναυάγιο για τη μελέτη τους, επειδή βρίσκεται μακριά από ναυτιλιακές γραμμές, σε σημείο όπου επικρατούν αντιπροσωπευτικές υδρολογικές συνθήκες για την Βόρεια Θάλασσα, είναι προσβάσιμο, προσφέρει ικανοποιητική ορατότητα, ενώ είναι γνωστό ότι διέθετε και πυρομαχικά.

Τεύχος 654 (Δεκέμβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>