Kωνσταντίνος Καψάσκης

Οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες στην Ελλάδα 1940-1947

εκδ. Αλεξάνδρεια, 2024, σελ.: 296, τιμή: 19,90 €

Η βρετανική πολιτική στην Ελλάδα από το 1940 έως το 1947 παρέμεινε πολύ πιο σταθερή απ’ ότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται. Η αταλάντευτη υποστήριξη που προσέφερε η Βρετανία στον βασιλιά Γεώργιο Β΄ και στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στόχευε να εξασφαλίσει τη συνέχεια της βρετανικής επιρροής στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Σε καμιά στιγμή η βρετανική κυβέρνηση δεν έδωσε προτεραιότητα στην αντιστασιακή πολεμική προσπάθεια έναντι του πολιτικού της στόχου να ελέγχει το πολιτικό μέλλον της Ελλάδας. Οι δραστηριότητες των μυστικών υπηρεσιών συμπλήρωναν τις πολιτικές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση, παρά τις εσωτερικές διαφωνίες. Εάν επρόκειτο για τους πρώτους μήνες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είτε για την ανοιχτή σύγκρουση των Δεκεμβριανών οι πολιτικές οδηγίες προς τις υπηρεσίες πληροφοριών ήταν οι ίδιες.

Η βρετανική εμπλοκή στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1940 δεν ήταν ούτε μια ηρωική πράξη υπεράσπισης της ελευθερίας των Ελλήνων ούτε μια σκοτεινή συνωμοσία για την καταστολή της, ήταν η εξέλιξη μιας συνεπούς πολιτικής δεκαετιών. Οι βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών καθοδηγούνταν από το Φόρεϊν Όφις στην εφαρμογή μιας πολίτικης που σε όλη αύτη την περίοδο παρέμεινε πολύ πιο σταθερή απ’ ότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται: υπερασπιζόμενη τα βρετανικά γεωστρατηγικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, επεδίωκε να διατηρήσει ένα πολίτικο σύστημα διαβρωμένο από τις δεκαετίες του Εθνικού Διχασμού, τόσο με την υποστήριξη του βασιλιά και της εξόριστης κυβέρνησης του όσο και με την ανάσχεση της κομμουνιστικής αριστεράς και της λαϊκής υποστήριξης της στη χώρα.

Οι βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών, και ειδικότερα η SOE (υπηρεσία Ειδικών Επιχειρήσεων), συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της ελληνικής Αντίστασης. Δεν επρόκειτο για συντονισμένη προσπάθεια, καθώς δεν υπήρχε σχέδιο εκ μέρους των Βρετανών για την επίτευξη συγκεκριμένου σκοπού. Αντίθετα, ήταν μια επιχείρηση στα τυφλά, γεμάτη στραβοπατήματα και διαφωνίες.

Ο Κωνσταντίνος Καψάσκης μετά από έρευνες σε βρετανικά, αμερικανικά και ελληνικά αρχεία, πολλά εκ των οποίων έγιναν προσφάτως διαθέσιμα στους ερευνητές, εξετάζει την επιρροή και τον μεταλλασσόμενο ρόλο των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών –και ειδικότερα της SOE– στην Ελλάδα: την ενίσχυση που πρόσφεραν αρχικά στην Αντίσταση με επιχειρήσεις υποβοηθητικές της βρετανικής πολεμικής προσπάθειας· την παρεμβολή τους, στη συνέχεια, στις εσωτερικές αντιπαραθέσεις του αντάρτικου, παράλληλα με την άσκηση κρίσιμου πολιτικού και διπλωματικού ρόλου· τέλος, την κατάρρευση της συνεννόησής τους με το ΕΑΜ και τη μεγαλύτερη ή μικρότερη ανάμειξή τους στις εξελίξεις που οδήγησαν στον Εμφύλιο (ζήτημα που ακόμα διχάζει την επιστημονική κοινότητα και την κοινή γνώμη). Στο μεγαλύτερο μέρος επικεντρώνεται στα δύο πρώτα στάδια της λεγόμενης «θεωρίας των τριών γύρων» του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου. Πρόκειται για τις συγκρούσεις μεταξύ αντάρτικων οργανώσεων που εκτυλίχθηκαν προς το τέλος του 1943 και τις αρχές του 1944 και για τις συγκρούσεις μεταξύ των αριστερών Ελλήνων ανταρτών από τη μια μεριά και των κυβερνητικών δυνάμεων από την άλλη τον Δεκέμβριο του 1944. Εξετάζει επίσης την πορεία προς  τη γενίκευση των εχθροπραξιών κατά τον λεγόμενο «τρίτο γύρο» το 1946.

Τεύχος 679 (Ιανουάριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>