Λύντια Τρίχα

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος: Ο εμπνευστής του συνταγματικού κράτους

εκδ. Πατάκη, 2024, σελ.: 784, τιμή: 25,00 €

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791-1865) συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον αμφιλεγόμενων προσωπικοτήτων της Ελληνικής Επανάστασης και των πρώτων δεκαετιών του ελληνικού κράτους. Το ξέσπασμα της Επανάστασης σήμανε και μια γενικότερη “κρίση” της ελληνικής παραδοσιακής κοινωνίας, η οποία δέχτηκε με βίαιο τρόπο τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης της με την κοινωνία και τον εαυτό της. Έτσι, από την πρώτη στιγμή της εμφανίζεται μια αντίθεση ανάμεσα στους ετερόχθονες και τους αυτόχθονες κατοίκους.

Η δράση του αρχίζει βέβαια πολύ πριν από την Επανάσταση, αλλά με το ξέσπασμα της θα του δοθεί η ευκαιρία να εμφανιστεί δυναμικά στο προσκήνιο. Για τα χρόνια πριν από την Επανάσταση η παρουσία και η δράση του εντοπίζεται στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μιας κρατικής οντότητας με ξεχωριστή θέση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο, οργανωμένη σε ένα ιδιάζων κοινωνικοπολιτικό καθεστώς. Με την Επανάσταση, ο Μαυροκορδάτος θα βρεθεί στο επίκεντρο μιας ιστορικής δυναμικής, η οποία σημαδεύεται από γεγονότα και διαδικασίες που συντελούν στην αποδιάρθρωση των μέχρι τότε παραδοσιακών κοινωνικών δομών, ιεραρχιών και ισορροπιών. Η νέα αυτή δυναμική θα οδηγήσει στη δημιουργία έντονων εσωτερικών αντιθέσεων γύρω από το νεοσύστατο κράτος και την ανάδειξη νέων ηγετικών κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων.

Υπήρξε ένας πολιτικός στο επίκεντρο των ρευμάτων του Διαφωτισμού και της απότοκου τότε εθνικιστικής ιδεολογίας, ο οποίος βρέθηκε αντιμέτωπος με τα παραδοσιακά στρώματα στην επαναστατημένη Ελλάδα. Διαθέτοντας ένα πολιτισμικό και προσωπικό πολιτικό κεφάλαιο, είχε την ευκαιρία, στη νέα ιστορική πραγματικότητα, να δράσει εντός των ορίων θεσμών και διαδικασιών που προκρίνονται στο πλαίσιο των νέων αυτών πολιτικών και ιδεολογικών ρευμάτων. Συμμετείχε στη συγκρότηση των νέων θεσμών, στη διαμόρφωση πολιτικών ομαδοποιήσεων και στην επιβολή μηχανισμών και στρατηγικών που απαντούν στα δεδομένα και τις ανάγκες ενός σύγχρονου, εθνικού τύπου κράτους.

Η ιστορική έρευνα του βίου του Μαυροκορδάτου έχει ενδιαφέρον για πολλούς λόγους. Κυρίως όμως για την βαρύνουσα θέση του στην Επανάσταση και για το γεγονός ότι συγκέντρωσε εναντίον του επιθέσεις και κατηγορίες τόσο από τους συγχρόνους του όσο και από την ιστοριογραφία. Η ανάγκη επανεξέτασης της δράσης του δεν υποκρύπτει, ασφαλώς, μία λογική αποκατάστασης του. Αντίθετα, κινείται στον αντίποδα μιας έντονα ιδεολογικοποιημένης εικόνας του Μαυροκορδάτου, την οποία παραδίδει η παραδοσιακή ιστοριογραφία, από την ανάγκη να κατανοήσουμε τη δράση του καθώς και την εποχή μέσα στην οποία αυτή πραγματοποιείται.

Η Λύντια Τρίχα μετά τις έξοχες βιογραφίες του Σπυρίδωνα και του Χαρίλαου Τρικούπη που πρόσφερε στη βιβλιογραφία μας, επανέρχεται παραδίδοντας μας ένα σημαντικό έργο όπου ο Μαυροκορδάτος δεν βιογραφείται μόνο ως πολιτικό πρόσωπο, αλλά και ως άνθρωπος. Η σοβαρή πλευρά, με τις συνταγματικές θεωρίες, τα κυβερνητικά προγράμματα και τις διπλωματικές σχέσεις, συνυπάρχει με τη λιγότερο σοβαρή, με τις ενδυματολογικές και τις γαστρονομικές συνήθειες, τις μουσικές προτιμήσεις και τις ώρες ανάπαυλας. Το βιβλίο δεν περιορίζεται αυστηρά στην εξιστόρηση της ζωής του, αλλά περιγράφει και τον περίγυρό του. Έτσι ο Μαυροκορδάτος λειτουργεί και ως αφηγηματικό όχημα για να δοθεί η εικόνα της κοινωνίας στην οποία έδρασε.

Τεύχος 678 (Δεκέμβριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>