Ιωάννης Β. Αθανασόπουλος

Η μάχη της Νεράιδας. 31 Οκτωβρίου 1943

εκδ. Eurobooks, 2024, σελ.: 175, τιμή: 13,00 €

Μετά την Β΄ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ την τελευταία εβδομάδα του Δεκεμβρίου του 1942, και τις αποφάσεις για ανάπτυξη του ΕΛΑΣ και μονοπώληση του αντιστασιακού αγώνα, καθώς και την προσπάθεια αφοπλισμού του ΕΔΕΣ από τον Άρη Βελουχιώτη, που απέτυχε, η νέα χρονιά δεν άφηνε περιθώρια αισιοδοξίας. Τον Ιανουάριο του 1943 αποκαλύφθηκε ο νέος προσανατολισμός των Βρετανών, η προετοιμασία δηλαδή νέων σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ελλάδα, που σε πολλές περιπτώσεις δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς τη συνεργασία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, καθώς είχε υπό τον έλεγχό του το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας. Ο Ναπολέων Ζέρβας προσπάθησε να πείσει τους Βρετανούς ότι η δική του περιοχή είχε εξίσου σοβαρούς στόχους που θα έπλητταν τους κατακτητές αλλά οι Βρετανοί ήταν αδιάλλακτοι. Στις 10 Ιανουαρίου 1943 έλαβε χώρα το πρώτο περιστατικό μεταξύ των δύο οργανώσεων με τα γεγονότα της Ροβέλιστας, όταν ομάδες του ΕΛΑΣ επιτέθηκαν σε χωρικούς περιοχής που ήταν υπό τον έλεγχο του ΕΔΕΣ στον Βάλτο και άσκησαν βία εναντίον τους προκειμένου να τους αποσπάσουν όπλα που πίστευαν ότι είχαν. Τελικά  οι ελασίτες αφοπλίστηκαν από δυνάμεις του ΕΔΕΣ.

Ο κατοχικός εμφύλιος πόλεμος, ως γνωστόν, ξεκίνησε το 1943 στην κατεχόμενη Ελλάδα με στόχο τον έλεγχο των πολιτικών εξελίξεων την επαύριον της απελευθέρωσης, πριν καν αυτή συμβεί. Η μάχη της Νεράιδας, στις 31 Οκτωβρίου 1943, αποτέλεσε από τη μία καθοριστική στιγμή για την επιβίωση του ελληνικού αντάρτικου από τις στοχευμένες επιθέσεις των Γερμανών και από την άλλη την κορύφωση του κατοχικού εμφυλίου που εξαπέλυσε ο ΕΛΑΣ κατά πάντων. Οι Γερμανοί με τη στάση τους αλλά και με την προπαγάνδα τους σκόπιμα άφηναν να διαρρεύσει ότι εντός Οκτωβρίου θα εγκατέλειπαν την Ελλάδα. Ο ΕΛΑΣ, ήδη από τα τέλη Σεπτεμβρίου, είχε ως δεδομένη την απόσυρση των Γερμανών και με απόφαση του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ κατέληξε στην εξαπόλυση γενικευμένου εμφύλιου πολέμου, ώστε να μην επικρατήσει η «αντίδραση» στην ελεύθερη Ελλάδα.

Με πρόταση του Άρη Βελουχιώτη, που υιοθετήθηκε από το Πολιτικό Γραφείο του Κόμματος, όσες οργανώσεις αρνούνταν να συνταχθούν με τους σκοπούς του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ θα διαλύονταν και θα χαρακτηρίζονταν «αντιδραστικές». Οι Γερμανοί από τη μεριά τους με την αναδιάταξη και τη συγκέντρωση των δυνάμεών τους έδιναν την εντύπωση ότι προετοιμάζονταν για αποχώρηση. Σκοπός τους ήταν να οξύνουν τις διαφορές μεταξύ του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ για να προκληθεί εμφύλιος πόλεμος μεταξύ τους, που θα τους επέτρεπε να αντιμετωπίσουν την απόβαση των Βρετανών που θεωρούσαν δεδομένη μεταξύ 15-18 Οκτωβρίου. Ακολούθως θα εκκαθάριζαν τις δύο οργανώσεις με συντονισμένες επιθέσεις.

Ο κατοχικός εμφύλιος τον Οκτώβριο του 1943 συνοδεύτηκε από αρκετή προπαγάνδα. Κάθε πλευρά προσπάθησε να κοινωνήσει τη δική της αλήθεια στον κόσμο, στον οποίο απευθυνόταν, τόσο στην πρωτεύουσα, όσο και στους πληθυσμούς των βουνών.

Ο Ιωάννης Β. Αθανασόπουλος μέσα από συνεκτική αφήγηση προσφέρει στη σύγχρονη ιστοριογραφία μια εμπεριστατωμένη ματιά στην κρισιμότερη, ίσως, μάχη του κατοχικού εμφυλίου. Το βιβλίο του οπωσδήποτε συμβάλλει καλύπτοντας ένα κενό στη βιβλιογραφία της περιόδου.

Τεύχος 670 (Απρίλιος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>