Δημήτρης Χριστόπουλος

Ταξίδι στο κράτος

Κυριαρχία, δίκαιο, δικαιώματα

Εκδ. Πόλις, 2022, σελ.: 448, τιμή: 20,00 €

Το κράτος και η κυριαρχία του. Το δίκαιο και τα δικαιώματά μας: η διττή φύση του μυθικού Κενταύρου, μισός άνθρωπος και μισός κτήνος, όπως παρομοίασε το κράτος ο Μακιαβέλλι. Λέξεις που χωρούν τα πλείστα της συμβίωσης και αφορούν τους πάντες: όλοι και όλες τις χρησιμοποιούν. Γύρω από τους κορμούς του κράτους και του δικαίου μεγαλώνουν τα κλαδιά του δέντρου: ο λαός, το πολιτικό και φυλετικό έθνος, η επικράτεια και οι επιβουλές της, τα πολιτεύματα από την απολυταρχία έως τη συνταγματική δημοκρατία, το κράτος δικαίου και ο εκφυλισμός του, τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, καθώς και οι απειλές τους – χθες, σήμερα και πάντα.

Το βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου –καθηγητή Πολιτειολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο– συνιστά  έναν οδηγό στον κόσμο του κράτους. Ένα ταξίδι στο κράτος. H περιπέτεια του ταξιδιού, κυριολεκτικά και μεταφορικά, και κυρίως του δύσκολου ταξιδιού, είναι ζωτική για τη γνώση. Ένα τέτοιο ταξίδι χρειάζεται, όμως, κάποια συγκέντρωση. Μόνο έτσι μπορούμε να ευχαριστηθούμε και τα απρόοπτά του, να γεμίσουμε από τις εμπειρίες του.

Από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Χομπς, τον Σπινόζα, τον Ρουσσώ και τον Μαρξ, από τον Κέλσεν και τον Καρλ Σμιτ μέχρι τον Πουλαντζά και τον Αριστόβουλο Μάνεση, ο Χριστόπουλος επιχειρεί μια κριτική και ανάλυση των εννοιών που συνθέτουν τον κόσμο του κράτους και του δικαίου. Με αναφορές στην ευρωπαϊκή Ιστορία, από τον Μεσαίωνα έως την ύστερη νεωτερικότητα, που γέννησε την πρώτη ύλη του βιβλίου. Γιατί είμαστε η Ιστορία μας: οι έννοιες των εννοιών μας, στον κόσμο του δικαίου και της πολιτικής, είναι η ίδια η ευρωπαϊκή ιστορία με τα επιτεύγματα, τα αδιέξοδα και τις αβεβαιότητες των καιρών μας. Γι’ αυτές μαθαίνουμε, με βάση αυτές κατανοούμε.

Στο πρώτο κεφάλαιο ανατρέχει στις καταβολές της συγκρότησης των εννοιών «δίκαιο» και «κράτος». Ξεκινώντας από την αρχαιότητα, προχωρεί στον πρώιμο και ύστερο Μεσαίωνα, τη Μεταρρύθμιση και την κομβική σημασία της για την ευρωπαϊκή πολιτική Ιστορία, μέχρι την εμφάνιση και εδραίωση του καπιταλισμού.  Στο δεύτερο κεφάλαιο προσεγγίζει το κράτος ως μηχανισμό σχετικά αυτοτελή, όχι όμως ανεξάρτητο και αμερόληπτο. Στο κεφάλαιο αυτό κάνει λόγο για το έθνος ως ομάδα συγκεκριμένων ανθρώπων μέσα στο χώρο και τον χρόνο και όχι ως κοινότητα των παρελθόντων και των μελλουσών γενεών, Στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του ασχολείται με το δίκαιο και τα δικαιώματά μας. Το δίκαιο, δηλαδή, ως κάτι χωριστό από την ιδεολογία της επιβολής που υπαγορεύει η κάθε εξουσία. Τα δικαιώματα όχι μόνο ως «απαράγραπτες ελευθερίες» αλλά και ως προϊόντα κοινωνικών διεκδικήσεων που διευθετήθηκαν.

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος  δεν κάνει στο βιβλίο του μια αξιακά αμερόπληπτη προσέγγιση, αλλά  μια έντιμη υποκειμενική προσέγγιση, που συγκροτεί το αντικείμενο με αξιώσεις ακαδημαϊκής στερεότητας και εγκυρότητας, όσο πιο απλά, αφηγηματικά και ευσύνοπτα γίνεται. Με τρόπο ζωντανό και άμεσο και καθόλου διεκπεραιωτικά λέει τα όσα απαραίτητα είναι αναγκαία, ώστε ο αναγνώστης να προσανατολιστεί στο σύνθετο ρόλο του κράτους και του δικαίου.

Τεύχος 663 (Σεπτέμβριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>