Γεώργιος Ν. Μοσχόπουλος
Ο Ανδρέας Λασκαράτος ξαναγράφει τα «Μυστήρια της Κεφαλονιάς»
Το ανέκδοτο χειρόγραφό του

Εκδ. Εταιρεία Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών, 2023, σελ.: 336, τιμή: 20,00 €

Ο Ανδρέας Λασκαράτος (Ληξούρι 1811 – Αργοστόλι 1901) υπήρξε πολυμερής ποιητής σατιρικός και πεζογράφος πολυμερής. Το αρκετά εκτενές πεζογραφικό του έργο μπορεί να χωριστεί σε αγωνιστικό, στοχαστικό, αφηγηματικό και αυτοβιογραφικό.

Στη στοχαστική πεζογραφία ανήκει το βιβλίο του Ιδού ο Ανθρωπος. (1886), μοναδικό στα νεοελληνικά γράμματα, δείγμα κοινωνικής ανθρωπολογίας και χαρακτηρολογίας, που ακόμη και σήμερα, παρά τις κοινωνικές αλλαγές που ακολούθησαν, διατηρεί την αξία του. Στην αφηγηματική πεζογραφία ανήκουν τα Ηθη, έθιμα, και δοξασίες της Κεφαλονιάς, που εκδόθηκε πολύ μετά τον θάνατό του, το 1924. Πρόκειται για ιδιότυπα αφηγήματα, στα οποία κυριαρχεί -με τόνο συνήθως σατιρικό και παιγνιώδη- το αλληγορικό κατηγορώ ενός κοινωνικού εισαγγελέα, που σκοπό έχει, με κριτήριο τον ηθικό κώδικα της αρετολογίας του συγγραφέα, να καυτηριάσει πολλά από τα κακώς κείμενα της κοινωνίας (και όπου μεταφέρονται διάχυτες οι ιδέες του για τη θρησκεία, την πολιτική και την «ηθίκευση της κοινωνίας»). Στην αγωνιστική (ή πολεμική) πεζογραφία ανήκουν η Απόκριση εις τον αφορεσμόν του Κλήρου της Κεφαλονιάς των 1856, (1867/1868), και Η δίκη μου με τη Σύνοδο (1869). Τα Μυστήρια της Κεφαλονιάς (1856)  υπήρξαν το μοιραίο βιβλίο που προκάλεσε τον αφορισμό του και τους ποικίλους διωγμούς του (αλλά και την περαιτέρω πορεία και τη φήμη του!), γιατί στο επιθετικό αυτό βιβλίο οι μεν απόψεις του για την οικογένεια και την πολιτική είναι κοινωνικά συντηρητικές, αν όχι λαθεμένες, οι δε ακραίες θρησκευτικές του αντιλήψεις, σε πολλά σημεία ανανεωτικές, καλύπτονται βέβαια από το δικαίωμα της πνευματικής ελευθερίας, αλλά έχουν διατυπωθεί με τρόπο υπερβολικό και εν πολλοίς άστοχον. Ο Λασκαράτος καλεί τους πιστούς να φυλάγονται από «τους ψευδόχριστους οπού βρομοσκυλούνε όλη μέρα μέσα στες εκκλησιές, σαν τες κουκουβάγιες μέσ’ στα χαλέπεδα, κάνοντες σταυρούς και μετάνοιες…». Δεν παραλείπει όμως να σχολιάσει και την υποκρισία των ίδιων των πιστών που τους αποκαλεί χαρακτηριστικά «χριστιανούς της κοιλιάς». Στρέφει τα βέλη του, εναντίον της πλάνης της τυφλής πίστης που έχουν επιβάλει οι παπάδες με την οποία η Εκκλησία «με το ένα χέρι βαστάει τες εκκλησιές ανοιχτές, και με το άλλο τον νουν του όχλου κλεισμένονε».

Τα Μυστήρια της Κεφαλονιάς εκδόθηκαν από τον Λασκαράτο το 1856. Της πρώτης έκδοσης έχουν γίνει πολλές ανατυπώσεις. Στο νέο χειρόγραφο που εκδίδεται τώρα του ίδιου βιβλίου επισημαίνονται μεταλλάξεις που επήλθαν από τον Λασκαράτο καθώς και γλωσσικές διαφοροποιήσεις. Πρόκειται για κοινωνικές αλλαγές που επισημαίνονται στην Κεφαλονιά, και για διαφοροποιήσεις του ληξιουριώτικου, κεφαλονίτικου γλωσσικού ιδιώματος. Η άψογη μεταγραφή και επιμέλεια του χειρογράφου οφείλεται στην Μυρτώ Μιχ. Κατσίγερα, η οποία προχώρησε και σε συγκρίσεις με προηγούμενες εκδόσεις επισημαίνοντας πλήθος γλωσσικών διαφορών και αλλαγών διατύπωσης στο κείμενο.

Η έκδοση μας προσφέρει μια νέα ανάγνωση –ουσιαστική αναθεώρηση– αυτού του τόσο σημαντικού για την εποχή του αλλά και προκλητικού έργου. Πρόκειται για πολύμοχθη και δαιδαλώδη κατάθεση που θα συμβάλλει σημαντικά τόσο στην έρευνα τόσο της εποχής, όσο και του έργου του Ληξουριώτη σατιρικού ποιητή-στοχαστή.

Τεύχος 662 (Αύγουστος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>