Παναγιώτα Τζιβάρα

Χαμένες και κρυμμένες βιβλιοθήκες

εκδ. Άτων-Αναγνωστική Εταιρεία Κερκύρας, 2022,

τόμ. Α’, σελ.: 524, τιμή: 35,00 €, τόμ. Β΄, σελ. 346, τιμή: 20,00 €

Αναφορές σε βιβλιακές συλλογές στις βενετικές κτήσεις του ελληνικού χώρου και σε καταλόγους βιβλίων έχουν γίνει κατά καιρούς από αρκετούς ερευνητές, σε διάφορες μελέτες με ποικίλη θεματολογία. Οι περισσότερες, όπως άλλωστε συμβαίνει και με άλλες πτυχές της Ιστορίας των ελληνικών βενετικών κτήσεων, προέρχονται από την αναδίφηση τεκμηρίων που αναφέρονται στη μοναδική έδρα Δούκα στην Ανατολή, στην Κρήτη. Το 1955 ο Στέργιος Σπανάκης έκανε γνωστή την πλούσια συλλογή του Ανδρέα Κορνάρου. Οι άοκνες αναζητήσεις στις αρχές της δεκαετίας του 1970 του Νικολάου Παναγιωτάκη έφεραν στο φως αρχειακούς θησαυρούς από το Μουσείο Κορρέρ, στο οποίο φυλασσόταν το αρχείο των Καλλεργών. Το 1970 η Ελένη Κακουλίδη έκανε γνωστή τη βιβλιοθήκη των Μορεζήνων. Το 1998 η Ειρήνη Λυδάκη παρουσίασε τρεις βιβλιοθήκες από τον Χάνδακα. Ο Στέφανος Κακλαμάνης παράλληλα συγκέντρωσε τις ειδήσεις για τις ιδιωτικές βιβλιοθήκες, ενώ επεξεργάστηκε τον κατάλογο της μεγάλης βιβλιοθήκης των Καλλεργών. Αξιόλογες βιβλιακές συλλογές υπήρχαν φυσικά και στον άλλο ελληνικό χώρο, εκείνο των Οθωμανών κυριάρχων.

Για την Κέρκυρα, οι γνωστές έως τώρα βιβλιακές συλλογές δεν ήταν πάρα πολλές. Στη σχετική βιβλιογραφία, η πρώτη μνεία για ιδιωτικές βιβλιοθήκες έγινε από τον Καρλ Κόνραντ Μύλλερ, στην εργασία του με θέμα τις αποστολές του Ιανού Λάσκαρη στην Ανατολή για τη συγκέντρωση χειρογράφων που θα εμπλούτιζαν τη βιβλιοθήκη των Μεδίκων.

Το εξαιρετικό πόνημα –δίτομο έργο– της Παναγιώτας Τζιβάρα διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται αδρομερώς η πολιτιστική κατάσταση στο νησί της Κέρκυρας από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα, όταν συγκροτήθηκαν οι βιβλιακές συλλογές που παρουσιάζονται στο βιβλίο. Μετά από μια σύντομη παρουσίαση της ταυτότητας των αρχειακών πηγών παρουσιάζονται παραδείγματα ιδιωτικών βιβλιοθηκών, η εικόνα των οποίων συγκροτήθηκε χάρη στα διαθέσιμα αρχειακά τεκμήρια. Πρόκειται για αξιόλογες συλλογές, η ένταξη των οποίων έγινε με βάση το μέγεθός τους, το γνωστό περιεχόμενό τους, τις μαρτυρίες που συγκεντρώθηκαν για τους κτήτορές τους και για τη μεταγενέστερη τύχη τους. Ο πρώτος τόμος κλείνει με δύο ενότητες όπου παρουσιάζονται ειδήσεις για άλλες 106 συνολικά βιβλιακές συλλογές, μικρές και μεγάλες, αξιόλογες και άλλες που επιτρέπουν την εικασία για την αξία τους. Στο δεύτερο μέρος, και τον δεύτερο τόμο, δίνει τους καταλόγους των βιβλιοθηκών ή τους γνωστούς τίτλους από τις συλλογές για τις οποίες εντοπίστηκαν λιγοστές ειδήσεις ή σπαράγματα μόνο ειδήσεων.

Η έρευνα της για τις ιδιωτικές βιβλιοθήκες και τις συλλογές βιβλίων στην Κέρκυρα του 16ου (αλλά ήδη και του 15ου), του 17ου και του 18ου αιώνα, πορεύτηκε παράλληλα με το ερευνητικό πρόγραμμα της καταγραφής των κερκυραϊκών μοναστηριακών βιβλιοθηκών του νησιού, το οποίο συνεχίζεται. Η Παναγιώτα Τζιβάρα με την πολυσήμαντη κατάθεσή της στη βιβλιογραφία μας, φωτίζει την πνευματική κίνηση της Κέρκυρας, αναδεικνύοντας, και σε ορισμένες περιπτώσεις αποκαλύπτοντας, λογίους και τη δραστηριότητά τους. Παρουσιάζει παράλληλα το διδακτικό έργο στα σχολεία και σε ιδιωτικά μαθήματα. Τέλος φανερώνει τη συγγραφική παραγωγή, τη διακίνηση των βιβλίων και το κοινωνικό περιβάλλον που αποτέλεσε τον κάνναβο της υποδοχής τους.

Τεύχος 658 (Απρίλιος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>