Julie Peakman

Η μάχη της Λέρου: Πολεμώντας τον Χίτλερ στα Δωδεκάνησα,
Σεπτέμβριος – Νοέμβριος 1943

Μετάφραση: Κατερίνα Σέρβη,
εκδόσεις Πατάκη 2022, σελ.: 528, τιμή: 19,90 €

Η Ιστορία της Λέρου είναι σημαδεμένη από μακραίωνες, πολυτάραχες κατακτήσεις και εισβολές. Επί αιώνες, τα Δωδεκάνησα βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θηλιά που χαλάρωσε μόνο με το ξέσπασμα του Ιταλοτουρκικού Πολέμου, γνωστού και ως Πολέμου της Λιβύης, το 1911.

Τον Οκτώβριο του 1912, στο πλαίσιο της Συνθήκης του Ουσύ (γνωστής και ως πρώτη Συνθήκης της Λοζάννης), οι Ιταλοί συμφώνησαν να επιστρέψουν τα Δωδεκάνησα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ουσιαστικά, τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό ιταλική στρατιωτική κατοχή, κάτι που επηρέασε σημαντικά την τύχη τους κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο πλαίσιο της Συνθήκης του Λονδίνου, που υπογράφηκε στις 26 Απριλίου του 1915, τα Δωδεκάνησα προσφέρθηκαν στην Ιταλία ως κίνητρο για να πάρει μέρος στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, βάσει μιας μυστικής συμφωνίας μεταξύ της Τριπλής Συνεννόησης. Τελικά, η Τουρκία παραιτήθηκε από κάθε αξίωση στα νησιά αυτά με τη Συνθήκη της Λοζάννης, η οποία επικυρώθηκε στις 24 Ιουλίου του 1923 και έθεσε τέρμα στον πόλεμο. Αν και η προσάρτηση των Δωδεκανήσων στην Ιταλία αναγνωρίστηκε επίσημα, ο πληθυσμός ήταν κατά το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικός. Όταν ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Λέρος και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα βρίσκονταν ακόμα υπό ιταλικό έλεγχο και δεν επρόκειτο να ενωθούν με την υπόλοιπη Ελλάδα παρά μόνο το 1947.

Τον Σεπτέμβριο του 1943, στη Λέρο διεξήχθη η πιο κρίσιμη μάχη της εκστρατείας των Δωδεκανήσων, με την οποία οι Βρετανοί επιχείρησαν, χωρίς επιτυχία, να καταλάβουν τα νησιά ύστερα από τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας. Από τις 8 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 16 Νοεμβρίου 1943, εκατοντάδες Βρετανοί, Ιταλοί και Γερμανοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους και χιλιάδες άλλοι κατέληξαν αιχμάλωτοι πολέμου.

Η Μάχη της Λέρου τον Νοέμβριο του 1943 υπήρξε μόνο ένα μικρό επεισόδιο του πολέμου, σημαντικό ωστόσο γιατί η Λέρος ήταν το τελευταίο νησί που υπέκυψε στο πλαίσιο του αγώνα στα Δωδεκάνησα. Η εκστρατεία στα Δωδεκάνησα ήταν ιδέα του Ουίνστον Τσόρτσιλ, που ήθελε να καταλάβει όλα τα ιταλοκρατούμενα νησιά. Οι περισσότεροι από τους στρατιώτες που συμμετείχαν ξεκίνησαν αποφασισμένοι να αντεπεξέλθουν στη μάχη, και να επιστρέψουν στις οικογένειές τους. Πολλοί κατέληξαν αιχμάλωτοι πολέμου. Κάποιοι κατάφεραν να διαφύγουν τη σύλληψη, κανείς ωστόσο δεν κατάφερε να αποφύγει τη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου.

Στο βιβλίο της, η ιστορικός Τζούλι Πίκμαν, ζωντανεύει την ιστορία των Βρετανών στρατιωτών που έλαβαν μέρος στη μάχη, βασισμένη σε προσωπικές συνεντεύξεις και γραπτές μαρτυρίες, ανάμεσά τους ημερολόγια, επιστολές και αρχεία. Αναφέρεται στις προετοιμασίες τους και για στο φοβερό μαρτύριο των ακατάπαυστων βομβαρδισμών. Αφηγείται επίσης πόση απελπισία επικράτησε μετά την παράδοσή τους, αλλά και ιστορίες για τις τολμηρές αποδράσεις από το νησί που ακολούθησαν, καθώς και για τα τρομερά χρόνια που έζησαν όσοι συνελήφθησαν. Πολλές από τις συγκλονιστικές αυτές αφηγήσεις παρουσιάζονται για πρώτη φορά, προσφέροντας μία μοναδική, ανθρώπινη ματιά στην ξεχασμένη αυτή Ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Τεύχος 652 (Οκτώβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>