Odd Arne Westad
Ο Ψυχρός Πόλεμος: Μια παγκόσμια ιστορία

Μετάφραση: Δέσποινα-Γεωργία Κωνσταντινάκου,

εκδ. Πατάκη, 2021, σελ.: 616, τιμή: 31,00 €

Ο Ψυχρός Πόλεμος υπήρξε η αντιπαράθεση μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού που κορυφώθηκε από το 1945 μέχρι το 1989, παρότι οι απαρχές του πηγαίνουν πολύ πιο πίσω στον χρόνο. Στην κορύφωσή του συγκροτούσε ένα διεθνές σύστημα, με την έννοια ότι πάνω σε αυτό όλες οι ηγέτιδες δυνάμεις παγκοσμίως βάσισαν λίγο έως πολύ την εξωτερική τους πολιτική. Οι αντιμαχόμενες σκέψεις και ιδέες που αποτέλεσαν τη βάση του κυριάρχησαν στις περισσότερες συζητήσεις στο εσωτερικό των κρατών. Ακόμα όμως και όταν η αντιπαράθεση βρισκόταν στο απόγειό της, –παρότι κυριαρχούσε– δεν ήταν η μόνη διεθνής διεργασία· το τέλος του 20ού αιώνα χαρακτηρίστηκε από πολύ σημαντικές ιστορικές  εξελίξεις οι οποίες ούτε δημιουργήθηκαν ούτε καθορίστηκαν από τον Ψυχρό Πόλεμο. Αυτό που δεν άλλαξε με το τέλος του ήταν οι συγκρούσεις μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων στις διεθνείς υποθέσεις.

O Ψυχρός Πόλεμος δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται απλώς ως μία σύγκρουση που αφορούσε δύο υπερδυνάμεις και η οποία ξεκίνησε με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και έληξε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Τόσο από χρονική όσο και από γεωγραφική άποψη, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν περιορίστηκε σε αυτά τα στενά όρια. Αποτέλεσε μια ιδεολογική αντιπαράθεση σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ και οι απαρχές του βρίσκονται στη Βιομηχανική Επανάσταση και οι συνέπειές του εξακολουθούν να διαμορφώνουν και σήμερα τις εξελίξεις σε πολλά μέρη του κόσμου.

Το βιβλίο του Νορβηγού ιστορικού Οντ Άρνε Βέσταντ εξετάζει τον Ψυχρό Πόλεμο ως παγκόσμιο φαινόμενο με προοπτική εκατό ετών. Ξεκινάει με τη δεκαετία του 1890, παρακολουθώντας την πρώτη παγκόσμια οικονομική κρίση, τη ριζοσπαστικοποίηση του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος και την εξάπλωση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας ως διηπειρωτικών αυτοκρατοριών. Τελειώνει γύρω στο 1990, με την πτώση του τείχους του Βερολίνου, την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και, τελικά, την ανάδειξη των Ηνωμένων Πολιτειών σε πραγματικό παγκόσμιο ηγεμόνα. Μια περίοδος που παγκόσμιες αγορές δημιουργήθηκαν και καταστράφηκαν, ενώ τις καινούργιες τεχνολογίες δημιουργήθηκαν, οι προηγούμενες γενιές μπορούσαν μόνο να ονειρευτούν.

Ο Βέσταντ προσεγγίζει  στο φαινόμενο του Ψυχρού Πολέμου, εστιάζοντας στο πώς ο στρατιωτικός και ο ιδεολογικός ανταγωνισμός επηρέασε κάθε γωνιά του πλανήτη: Από το Σοβέτο μέχρι το Χόλλυγουντ κι από το Ανόι μέχρι το Αμβούργο, νέοι και νέες ένιωθαν ότι μάχονταν για το μέλλον του κόσμου. Ο Ψυχρός Πόλεμος μπορεί να πυροδοτήθηκε στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, αλλά οι βαθύτερες αντηχήσεις του σημειώθηκαν στην Ασία, στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή, όπου σχεδόν κάθε κοινότητα υποχρεώθηκε να επιλέξει στρατόπεδο. Και αυτές οι επιλογές εξακολουθούν, σε μεγάλο βαθμό, να καθορίζουν τα οικονομικά και πολιτικά δεδομένα στον κόσμο σήμερα.

Το βιβλίο αυτό, χάρη στη σφαιρική και πρωτότυπη οπτική του, καταδεικνύει τη σημασία του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού σε παγκόσμια κλίμακα, σε όλες τις μορφές του και στις ενίοτε πολύπλοκες αντιφάσεις του και βοηθά στην κατανόησή του προσφέροντας μια συναρπαστική νέα Ιστορία για το πώς δημιουργήθηκε ο σημερινός κόσμος.

Τεύχος 646 (Απρίλιος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>