Aιμιλία Σαλβάνου
Πως μαθαίνουμε Ιστορία χωρίς να τη διδαχθούμε

εκδ. Ασίνη, 2021, σελ.: 272, τιμή: 15,00 €

Η σύγκρουση μεταξύ της αντίληψης ότι διδασκόμαστε Ιστορία προκειμένου να εδραιώσουμε συλλογικές ταυτότητες και της αντίληψης ότι η κριτική σκέψη είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορικής εκπαίδευσης δεν είναι καινούρια. Όλο και πιο συχνά γινόμαστε μάρτυρες της σύγκρουσης των δημόσιων αντιλήψεων για το παρελθόν με την ακαδημαϊκή Ιστορία, και ταυτόχρονα καταλαβαίνουμε πόσο επιδραστικές είναι οι αντιλήψεις αυτές.

Στη δημόσια σφαίρα υπάρχει ένα σύμπαν σχέσεων με την Ιστορία το οποίο λειτουργεί αυτόνομα και συχνά ανταγωνιστικά με την ακαδημαϊκή Ιστορία, διαμορφώνοντας αντιλήψεις για το παρελθόν αλλά κυρίως στάσεις απέναντι σε ζητήματα του παρόντος. Καταλαβαίνουμε, δηλαδή, ότι όχι μόνο φθάνουμε στο σχολείο με προδιαμορφωμένες αντιλήψεις για το παρελθόν, αλλά ότι οι εικόνες και τα σχήματα μέσα από τα οποία τα προσεγγίζουμε μένουν ανέπαφα από την ιστορική εκπαίδευση.

Αν και διδασκόμαστε Ιστορία στο σχολείο, δεν την μαθαίνουμε μόνο από εκεί. Το αντίθετο μάλιστα. Η ιστορική εκπαίδευση στο πλαίσιο του σχολείου είναι ένας μόνο από τους παράγοντες που διαμορφώνουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε το παρελθόν και που σχετιζόμαστε μαζί του, με βαθμό βαρύτητας που φαίνεται να μειώνεται όσο πολλαπλασιάζονται οι παράλληλες επιρροές. Η σχολική Ιστορία επικεντρώνεται κυρίως στο εθνικό παρελθόν, κατά προτεραιότητα στο αρχαίο, ενώ ελάχιστα ασχολείται με άλλες συλλογικές μορφές ανθρώπων στον χρόνο και τον χώρο. Ευθυγραμμίζεται, έτσι, έστω και άρρητα, με το βασικό οργανωτικό σχήμα της εθνικής ιδεολογίας, που ανοίγει την εθνική ταυτότητα σε μια κατά προτεραιότητα αναφορά στην εποχή της αρχαιότητας.

Γιατί ξεσπούν πόλεμοι Ιστορίας; Γιατί διψάμε για ό,τι έχει σχέση με το παρελθόν, είτε πρόκειται για κινηματογραφικά έργα, μυθιστορήματα, ή απλώς για αντικείμενα που φέρουν την πατίνα του χρόνου; Πώς κατανοούμε τις εισβολές του παρελθόντος στο παρόν; Χρειαζόμαστε περισσότερη Ιστορία ή χρειαζόμαστε μια άλλη Ιστορία; Αυτά είναι τα ερωτήματα από τα οποία ξεκινά τούτο το βιβλίο.

Στον πυρήνα του βιβλίου της Αιμιλίας Σαραβάνου βρίσκεται η παραδοχή ότι Ιστορία δεν είναι μόνο η γνώση για το τι έγινε στο παρελθόν αλλά και ο τρόπος που σχετιζόμαστε με αυτήν τη γνώση, καθώς και η διαπίστωση ότι αυτήν τη σχέση την έχουμε παραμελήσει όταν μιλάμε για την Ιστορία. Συζητώντας για τις διαφορετικές σχέσεις μας με το παρελθόν, από την ακαδημαϊκή Ιστορία και την ιστορική εκπαίδευση μέχρι την Ιστορία στον δημόσιο χώρο, το βιβλίο προτείνει να αναδιατάξουμε τον τρόπο που τις σκεφτόμαστε: αντί να τις αντιμετωπίζουμε ως παράλληλους τρόπους να μιλάμε για το παρελθόν, να τις δούμε στη δυναμική τους σύνθεση.

Αντί να αντιμετωπίζουμε την Ιστορία ως ανεξάρτητη από τις πολιτισμικές πρακτικές της κοινωνίας, να τη δούμε ως μία από αυτές. Αυτή την ολιστική αντιμετώπιση των σχέσεών μας με το παρελθόν αφορά η έννοια της ιστορικής κουλτούρας. Αναγνωρίζοντας ότι οι σχέσεις με το παρελθόν είναι σύνθετες και πολυεπίπεδες, η ιστορική κουλτούρα επαναφέρει στη συζήτηση την πολιτισμική συγκρότηση της ίδιας της Ιστορίας και επικαιροποιεί τον ρόλο που καλείται να αναλάβει μια σύγχρονη ιστορική εκπαίδευση.

Τεύχος 643 (Ιανουάριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>