Taner Akcam
Το έγκλημα των Νεοτούρκων κατά της ανθρωπότητας

Μετάφραση: Μάρκος Καρασαρίνης

εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2020, σελ.: 656, τιμή: 36,00€

Οι περισσότεροι ιστορικοί της ύστερης οθωμανικής περιόδου απέφευγαν τις εσωτερικές εκτοπίσεις, τις εκδιώξεις, τις σφαγές και τη γενοκτονία που έλαβαν χώρα ενώ κατέρρεε η αυτοκρατορία. Πρόκειται για γεγονότα «ανύπαρκτα» στο έργο τους. Επιπλέον, η οποιαδήποτε αναφορά στο θέμα αυτό απορριπτόταν γενικά ως ανησυχητική έκφραση στενόμυαλου εθνοκεντρισμού από μέλη των στοχοποιημένων εθνικών ομάδων. Από την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και εντεύθεν η εθνική ταυτότητα στην Τουρκία συγκροτήθηκε πάνω σε μια επικοινωνιακή πραγματικότητα που περιλαμβάνει ένα κοινό κοινωνικό μυστικό με φορέα μια συμμαχία. Η οθωμανική ιστοριογραφία αναδύθηκε ως σημαντικό τμήμα της κοινωνικής αυτής συμμαχίας. Κατά συνέπεια, η Ιστορία έχασε την ηθική της ευαισθησία τόσο ως προς τη γενοκτονία του παρελθόντος όσο και ως προς τα σημερινά και πιθανώς τα μελλοντικά επεισόδια μαζικής βίας. Με την εξαφάνιση της γενοκτονίας των Αρμενίων και άλλων περιπτώσεων μαζικής βίας από τον δημόσιο λόγο δόθηκε σιωπηρή στήριξη σε μια επικρατούσα νοοτροπία που καθιστά πιθανά μελλοντικά μαζικά εγκλήματα.

Στο βιβλίο του ο Τανέρ Άκτσαμ –καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ των ΗΠΑ–, αναλύει το κρισιμότερο σημείο της Γενοκτονίας των Αρμενίων, δηλαδή, αν και κατά πόσο η σύλληψη και η εκτέλεσή της υπήρξε κεντρικά σχεδιασμένη πολιτική του οθωμανικού κράτους και ερμηνεύει τη δημογραφική πολιτική και τον γενοκτονικό χαρακτήρα των πράξεων κατά των Αρμενίων στη βάση οθωμανικών αρχειακών δεδομένων.

Παρουσιάζοντας νέα τεκμήρια προερχόμενα από 600 και πλέον απόρρητα οθωμανικά έγγραφα, ανατέμνει τον γραφειοκρατικό μηχανισμό της Τουρκίας των Νεοτούρκων προκειμένου να αναδείξει τη γενοκτονία και την εθνοκάθαρση ως συνειδητή πολιτική επιλογή. Μεταξύ των οθωμανικών αρχειακών πηγών στις οποίες βάσισε τη μελέτη του μεγάλο βάρος έχει δοθεί στα αρχεία του Γραφείου Γενικής Διεύθυνσης Ασφάλειας του Υπουργείου Εσωτερικών.

Αν και οι εκτοπίσεις και η φυσική εξόντωση των Αρμενίων καταδικάστηκαν διεθνώς ήδη από το 1915 ως «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισμού», η τότε οθωμανική κυβέρνηση υιοθέτησε μια πολιτική άρνησης του γεγονότος, που συνεχίζεται από την τουρκική δημοκρατία ως και σήμερα. Έχοντας πρόσβαση σε πλούσιο υλικό από τα αυτοκρατορικά οθωμανικά αρχεία –πρόσβαση ως πρόσφατα άκρως περιορισμένη– ο Άκτσαμ καταδεικνύει τη στενή συνεργασία μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης και τοπικών στελεχών ώστε να επιτευχθεί η απαλλαγή της αυτοκρατορίας από τους χριστιανούς υπηκόους της.

Για την επίτευξη του στόχου περίπου το ένα τρίτο των 15 εκατομμυρίων κατοίκων της υπέστησαν διωγμούς, εκτοπίσεις και σφαγές που κατέστρεψαν το εθνοθρησκευτικό μείγμα ενός χώρου συνάντησης και συνύπαρξης πολιτισμών ανατολικής και δυτικής προέλευσης.

Αποκαλύπτοντας τον κομβικό ρόλο της «δημογραφικής μηχανικής» στη Γενοκτονία των Αρμενίων, το βιβλίο του Άκτσαμ συνιστά ανεκτίμητη συμβολή στην κατανόηση του εγκλήματος. Επιπρόσθετα, το βιβλίο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Έλληνα αναγνώστη, καθώς ο ασχολείται εκτενώς με την έξωση των Ελλήνων των παραλίων της Μικράς Ασίας από τις εστίες τους την περίοδο 1914-1915, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι έτσι διαμορφώθηκε και δοκιμάστηκε ο μηχανισμός που χρησιμοποιήθηκε εν συνεχεία σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα στη Γενοκτονία των Αρμενίων.

Τεύχος 636 (Ιούνιος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>