Αννίτα Π. Παναρέτου
«Συμπληρώνω τη μνήμη του κόσμου»
Έλληνες όμηροι και αιχμάλωτοι σε ναζιστικά και φασιστικά στρατόπεδα και φυλακές 1941-1945

Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2020, ΣΕΛ.: 496, ΤΙΜΗ: 25,00 €

Τον Μάιο του 2020 συμπληρώθηκαν 75 χρόνια από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα όμως συμπληρώθηκαν και 75 χρόνια από την καθυστερημένη απελευθέρωση πολλών χιλιάδων Ελλήνων, που στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, κυριότατα όμως της τριπλής ξένης κατοχής, μεταφέρθηκαν ως αιχμάλωτοι ή όμηροι έξω από τα σύνορα της πατρίδας.

Μερικοί είχαν συλληφθεί στο μέτωπο, αλλά οι περισσότεροι εκτοπίστηκαν βίαια λόγω της αντιστασιακής δράσης ή των αριστερών φρονημάτων τους είτε, συνηθέστατα, απλώς για να τροφοδοτήσουν –μαζί με εκατομμύρια άλλους Ευρωπαίους– το Τρίτο Ράιχ με εργατικά χέρια για τη συνέχιση του πολέμου. Μαζί με εκατομμύρια άλλους Ευρωπαίους εκτπισμένους, αναγκάζονταν να διατηρούν τη γερμανική –πολεμική και όχι μόνο– βιομηχανία σε διαρκή λειτουργία, να κτίζουν ή να επισκευάζουν τεράστια κατασκευαστικά και οχυρωματικά έργα, να εξασφαλίζουν την αγροτική παραγωγή, να αποκαθιστούν τις κατεστραμμένες υποδομές, να καθαρίζουν τις κατοικημένες περιοχές από τα ερείπια των συμμαχικών βομβαρδισμών. Ύστερα από απερίγραπτα δεινά, μερικοί από όσους επιβίωσαν και επέστρεψαν, κατέγραψαν λεπτομερώς τη δοκιμασία τους.

Πρόκειται για συνταρακτικά κείμενα. Άνδρες και γυναίκες, πολίτες, στρατιωτικοί και κληρικοί σε στρατόπεδα και φυλακές της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Αυστρίας, της Σερβίας, της Πολωνίας, αποτυπώνουν μια πραγματικότητα που υπερβαίνει τη φαντασία: την δραματική καθημερινότητα της κακουχίας, της εξοντωτικής εργασίας, της αναμέτρησης με τον θάνατο, των ακραίων ψυχικών μεταπτώσεων, αλλά και την άμεση εμπειρία της κατάρρευσης του φασισμού και του ναζισμού, την απελευθέρωση από τους Συμμάχους, την πολύμηνη οδύσσεια του επαναπατρισμού με τις περιπλανήσεις σε μια χαοτική Ευρώπη και την υποδοχή τους από ένα απροετοίμαστο και αμήχανο ελληνικό κράτος. Μέσα από τις μαρτυρίες τους και από το Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών παρουσιάζεται, για πρώτη φορά, μια ανεξερεύνητη πτυχή της ελληνικής Ιστορίας.

Η Αννίτα Π. Παναρέτου στο συναρπαστικό και άκρως ενδιαφέρον βιβλίο της αποτυπώνει αντιπροσωπευτικότερα και πληρέστερα το γράμμα και το πνεύμα τους, δίνοντας πρωτίστως τον λόγο στους δημιουργούς. Η παράθεση αποσπασμάτων που διατρέχει το βιβλίο, το ζωντανεύει, του δίνει πνοή και χρώμα, καθώς μέσω αυτών αποδίδεται με μοναδικό τρόπο τόσο η καθημερινότητα των Ελλήνων εκτοπισμένων όσο και η κατάσταση και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της περιοχής και της εποχής μέσα στις οποίες κλήθηκαν να επιβιώσουν.

Στο βιβλίο δεν συμπεριλαμβάνονται ιστορίες των Ελλήνων Εβραίων, οι οποίοι, στην πραγματικότητα, δεν ήταν ούτε όμηροι ούτε αιχμάλωτοι, αλλά θύματα μιας αδιανόητης γενοκτονίας. Άλλωστε η περίπτωσή τους έχει απασχολήσει την ιστοριογραφία τόσο ως εθνικό θέμα όσο και ως μέρος του διεθνούς ενδιαφέροντος για το «Ολοκαύτωμα» όπως έχει επικρατήσει να αποκαλείται.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλους, και όχι μόνο σε ένα ειδικό κοινό. Μέσα από τις σελίδες του ακούγεται η φωνή των πρωταγωνιστών. «Εγώ έτσι κι αλλιώς κάποτε θα φύγω. Τούτη η φωνή πρέπει να μείνει. Είναι η φωνή όλων όσων μαρτυρούν εδώ, που φιλοδοξεί να φέρει σε σας την τρεμούλα της ψυχής, το δάκρυ, τον πόνο στρατιών ανθρώπων».

Τεύχος 628 (Οκτώβριος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>