Επικαιρότητα & Ιστορία – Τεύχος 677

Επικαιρότητα & Ιστορία

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΓΚΟΣ

Πώς αποκρυπτογραφήθηκε ο παλαιότερος χάρτης του κόσμου;

Τη διαδικασία αποκρυπτογράφησης της βαβυλωνιακής ενεπίγραφης πήλινης πλάκας από τον 6ο αιώνα π.Χ., ο οποίος θεωρείται ως ο παλαιότερος χάρτης στον κόσμο, παρουσίασε πρόσφατα σε αναλυτικό βίντεο το Βρετανικό Μουσείο, που κατέχει το εύρημα από το 1882.

Στην μπροστινή όψη της πλάκας υπάρχει ο χάρτης της Μεσοποταμίας, που περιβάλλεται από έναν διπλό δακτύλιο, τον «πικρό ποταμό» όπως τον χαρακτηρίζει ο δημιουργός του. Εντός του δακτυλίου απεικονίζεται ο «γνωστός κόσμος» με την αποτύπωση πόλεων και φυλών, καθώς και του ποταμού Ευφράτη. Εκτός του δακτυλίου, ο χαρτογράφος καταγράφει τον «έξω κόσμο» με μαγικές περιοχές και μυθικά πλάσματα. Επιπλέον, πάνω από τον χάρτη αλλά και στην πίσω όψη της πλάκας, περιγράφει τη δημιουργία της Γης, τον κόσμο έξω από τον «πικρό ποταμό» και μια βαβυλωνιακή εκδοχή της ιστορίας της Κιβωτού του Νώε. Ωστόσο, όπως εξηγεί στο βίντεο ο επιμελητής του μουσείου, δρ Ίρβινγκ Φίνκελ, η πληρέστερη κατανόηση του χάρτη έγινε δυνατή μόνο μετά τον εντοπισμό στα αρχεία του μουσείου ενός μικρού τμήματός του που έλειπε. «Μερικές φορές, ακόμα και κάποια πολύ μικρά κομμάτια δίνουν τις πιο αναπάντεχες πληροφορίες» λέει χαρακτηριστικά.

Άγνωστη μουσική σύνθεση του Μότσαρτ βρέθηκε στην Λειψία

Μία άγνωστη έως σήμερα σύνθεση του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, ενός από τους κορυφαίους συνθέτες στην ιστορία της μουσικής, ανακάλυψαν ερευνητές στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Λειψίας (Γερμανία), όπου μεταξύ άλλων φυλάσσονται και σπάνια μουσικά κειμήλια. Πρόκειται για σύνθεση για τρίο εγχόρδων σε επτά μέρη, διάρκειας περίπου 12 λεπτών, που ο Μότσαρτ είχε συνθέσει σε εφηβική ηλικία κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1760. Σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν από τη βιβλιοθήκη της πόλης, η ανευρεθείσα παρτιτούρα του έργου με τίτλο «Ganz kleine Nachtmusik» (Μικρή νυχτερινή μουσική) δεν ήταν γραμμένη από τον ίδιο, αλλά πρόκειται για αντίγραφο που εκτιμάται ότι δημιουργήθηκε γύρω στο 1780 με σκούρο καφέ μελάνι σε λευκό χειροποίητο χαρτί, με τα μέρη του έργου να «δένονται» χωριστά το καθένα.

Η παρτιτούρα εντοπίστηκε στη διάρκεια της τακτικής διαδικασίας ελέγχου και επικαιροποίησης του Καταλόγου Κέχελ, του αρχείου που συγκεντρώνει το σύνολο των έργων του Αυστριακού συνθέτη. Η άγνωστη σύνθεση του Μότσαρτ δημοσιοποιήθηκε κατά την παρουσίαση του νέου Καταλόγου Κέχελ στο Σάλτσμπουργκ, ενώ πριν από λίγες εβδομάδες έκανε το «γερμανικό» ντεμπούτο της στην όπερα της Λειψίας.

Νέα ευρήματα στο πεδίο της μάχης του Βατερλό

Δεκαπέντε ανθρώπινα μέλη και σκελετούς επτά αλόγων και δύο αγελάδων, εντόπισαν στο πεδίο της ιστορικής μάχης του Βατερλό (1815) αρχαιολόγοι που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Waterloo Uncovered. Είναι η πρώτη φορά από το 2015, όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα και οι ανασκαφές στο πεδίο, που εντοπίζεται λάκκος υγειονομικής ταφής στην περιοχή, ο οποίος περιέχει υπολείμματα ανθρώπων και ζώων.

Σύμφωνα με τα επιστημονικά πορίσματα, τα ζώα είχαν αρχικά τραυματιστεί στη διάρκεια της μάχης και κατόπιν είχαν θανατωθεί με πυροβολισμό, ενώ τα ανθρώπινα μέλη προέρχονται πιθανότατα από ακρωτηριασμούς στρατιωτών, που είχαν νοσηλευτεί στο νοσοκομείο μάχης των βρετανικών δυνάμεων στο αγρόκτημα Μον-Σεν-Ζαν. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι αρχαιολόγοι, ο λάκκος αυτός ήταν σκόπιμα σκαμμένος, προκειμένου «να απολυμάνει άμεσα το νοσοκομείο αυτό από τη φρίκη του αίματος». Συνολικά υπολογίζεται ότι στη μάχη έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 20.000 στρατιώτες και από τα δύο στρατόπεδα, ενώ χιλιάδες άλλοι τραυματίστηκαν.

Στόχος του προγράμματος Waterloo Uncovered, στο οποίο συμμετέχουν κορυφαίοι αρχαιολόγοι και βετεράνοι στρατιωτικοί και εγκαινιάστηκε κατά την 200ή επέτειο της μάχης, είναι η ανάδειξη μιας πιο ισορροπημένης εικόνας της μάχης σε σύγκριση με τις επίσημες βρετανικές αναφορές.

Θύμα κανιβαλισμού αξιωματικός της αποστολής Φράνκλιν

Το 1845 τα πλοία  Erebus και Terror αναχώρησαν από την Αγγλία υπό τη διοίκηση του σερ Τζον Φράνκλιν, με πλήρωμα συνολικά 128 ανδρών και στόχο την ανεύρεση του Βορειοδυτικού Περάσματος μεταξύ του Ατλαντικού και του Ειρηνικού ωκεανού, μέσω της καναδικής Αρκτικής. Ωστόσο, η αποστολή κατέληξε σε καταστροφή, αφού αξιωματικοί και πληρώματα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα πλοία και να περάσουν την περίοδο 1846-1848 στο νησί Μπίτσεϊ στο Αρχιπέλαγος της Αρκτικής. Αργότερα, ερευνητές βρήκαν τρεις τάφους στο νησί αυτό, καθώς και λείψανα τουλάχιστον 13 ναυτικών στο νησί Κίνγκ Γουίλλιαμ.

Τώρα, οι επιστήμονες, με τη χρήση της τεχνολογίας DNA, εξακρίβωσαν πως μία κάτω γνάθος από τα λείψανα αυτά ανήκε στον αξιωματικό του  Erebus, Τζέιμς Φιτζέιμς. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο, εντούτοις, είναι πως το σαγόνι του Φιτζέιμς -όπως και οστά άλλων ναυτικών- έφερε εμφανή ίχνη κοπής λόγω κανιβαλισμού, πιθανότατα από άλλους ναυτικούς της αποστολής. «Στις τελευταίες απελπισμένες μέρες της αποστολής, φαίνεται πως ούτε ο βαθμός ούτε η ιδιότητα αποτελούσαν το κυρίαρχο κριτήριο», εξήγησε σε δήλωσή του ο Ντάγκλας Στέντον, συν-συγγραφέας της σχετικής μελέτης που δημοσιεύτηκε στο Journal of Archaeological Science.

Τεύχος 677 (Νοέμβριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>