Μετά την απόσυρση της μεραρχίας του ελληνικού στρατού από την Κύπρο το 1967, η επίσημη στρατιωτική παρουσία της Ελλάδας έχει περιοριστεί στις δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ. Στις 15 Ιουλίου 1974 η χούντα των Αθηνών οργανώνει πραξικόπημα στην Κύπρο με άμεσο στόχο την ανατροπή και τη δολοφονία του προέδρου, αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ύστερα από σφοδρές μάχες οι κινηματίες ενισχύουν τις θέσεις τους, ενώ έντονη είναι η φημολογία ότι ο πρόεδρος της Κύπρου είναι νεκρός. Από την Πάφο, όπου έχει στο μεταξύ διαφύγει, ο Μακάριος απευθύνει διάγγελμα καλώντας τον λαό να αντισταθεί. Το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου δίνει στην Τουρκία το πρόσχημα να εισβάλει στην Κύπρο. Ο Τούρκος πρωθυπουργός, Μπουλέντ Ετσεβίτ, διατάσσει επίθεση. Το δράμα της μεγαλονήσου εντείνεται από την παντελή αδυναμία της Ελλάδας να παρέμβει. Η τουρκική επίθεση συνεχίζεται, ενώ στην Αθήνα κηρύσσεται γενική επιστράτευση.

Όταν το πρωί της 20ής Ιουλίου άρχισαν να αποβιβάζονται στα βόρεια παράλια της Κύπρου Τούρκοι στρατιώτες, η Εθνική Φρουρά, που βρισκόταν σε αναστάτωση λόγω του πραξικοπήματος βρέθηκε απροετοίμαστη. Για τον λόγο αυτό δεν εφαρμόστηκαν τα σχέδια άμυνας σύμφωνα με τα οποία οι σχετικά περιορισμένες δυνάμεις της ήταν ικανές να αποκρούσουν την απόβαση και στη συνέχεια, ενισχυόμενες από την Ελλάδα, να αποκρούσουν μια ενδεχόμενη εισβολή. Κατά τον πρώτο Αττίλα η αποτυχία της ελληνικής πλευράς ήταν απόλυτη: η Τουρκία εγκατέστησε προγεφύρωμα, απέκρουσε τις αντεπιθέσεις, ενώ κυριαρχούσε και στον αέρα. Κατόπιν, παραβιάζοντας την εκεχειρία, επέκτεινε τη ζώνη ελέγχου της, οδήγησε τη Διάσκεψη της Γενεύης σε αδιέξοδο, εξαπέλυσε τη δεύτερη εισβολή, τον Αττίλα ΙΙ, και κατέλαβε περίπου το 38% της έκτασης του νησιού μέσα σε τρεις μόλις ημέρες (14-16 Αυγούστου).

Η τουρκική εισβολή στις 20 Ιουλίου βρήκε την Κύπρο σε εμφύλια σύρραξη και την Αθήνα ανίκανη, με στρατιωτικές δυνάμεις ανίσχυρες να αποκρούσουν την εισβολή. Ελλαδίτες και Έλληνες Κύπριοι πολέμησαν με μεγάλη γενναιότητα, αλλά τούτο δεν αρκούσε για να μεταβάλει τα δυσμενή στρατηγικά δεδομένα. Η εδραίωση του τουρκικού προγεφυρώματος στις 20-21 Ιουλίου προδίκασε το αποτέλεσμα. Τον Αύγουστο, στον δεύτερο «Αττίλα» των τριών ημερών, δεν υπήρχε στρατιωτική επιλογή.

Υπήρχε δυνατότητα στρατιωτικής εμπλοκής της Ελλάδας τον Αύγουστο του 1974; Σύμφωνα με τα διαθέσιμα έγγραφα των συσκέψεων της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας με τη στρατιωτική ηγεσία φαίνεται ότι δεν υπήρχε. Στις 12-13 Αυγούστου (πριν από την έναρξη του «Αττίλα ΙΙ») οι επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων ενημέρωσαν την κυβέρνηση ότι η τουρκική πλευρά διέθετε υπεροχή στις δυνάμεις ξηράς, καθώς και στον αέρα. Επιπλέον, τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου ήταν ανοχύρωτα και, επομένως, εύκολη λεία μιας τουρκικής ενέργειας.

Ως αποτέλεσμα της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής και κατοχής, 162.000 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν και έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, και μέχρι σήμερα εμποδίζονται από τις κατοχικές Αρχές να επιστρέψουν στα σπίτια και στις περιουσίες τους.

Από ανθρωπιστική άποψη, η πιο τραγική συνέπεια της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974 είναι οι αγνοούμενοι. Χιλιάδες Ελληνοκύπριοι συνελήφθησαν και κρατήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κύπρο από τους Τούρκους στρατιώτες και παραστρατιωτικούς που ενεργούσαν υπό τις οδηγίες του τουρκικού στρατού.

Η Τουρκία εφάρμοσε από το 1974 συστηματική πολιτική εποικισμού του κατεχομένου τμήματος της Κύπρου με στόχο την  αλλαγή του δημογραφικού χαρακτήρα και  αλλοίωση της πληθυσμιακής ισορροπίας στο νησί .

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 674 (Αύγουστος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>