Ι. Κ. Χασιώτης

Ο Οδυσσέας στις θάλασσες του Νότου

Η ελληνική παρουσία στις υπερπόντιες κτήσεις της Ισπανίας (16ος-17ος αι.)

εκδ. University Studio Press, 2022, σελ.: 448, τιμή: 35,00 €

Η παρουσία των Ελλήνων στις υπερπόντιες κτήσεις της Ισπανίας αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της πρώιμης νεοελληνικής ιστορίας. Η επί τρεις και πλέον αιώνες οργανική πολιτική, οικονομική και πολιτιστική σύνδεσή της Ισπανίας με τις υπερπόντιες κτήσεις της προκαλεί  το ερευνητικό ενδιαφέρον τόσο στον μελετητή της ιστορίας της Ισπανίας όσο και στον μελετητή των σχέσεων του ελληνικού κόσμου με τον ισπανικό.

Οι Έλληνες Οδυσσείς, που τόλμησαν να διαπεραιωθούν, στις υπερπόντιες κτήσεις της Ισπανίας, τις μακρινές και παντελώς άγνωστες ακόμα χώρες εκείνες, δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητοι σε αριθμό και, το σπουδαιότερο, ότι, παρά τις επιπρόσθετες γι’ αυτούς δυσκολίες, ανέπτυξαν αξιοσημείωτη δραστηριότητα σε στρατιωτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς. Τελικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι Έλληνες, από το δεύτερο και τρίτο ταξίδι (1493-1496, 1498-1500) του Χριστόφορου Κολόμβου άρχισαν να συμμετέχουν στις υπερατλαντικές αποστολές των Ισπανών, πρόσφεραν και αυτοί –ασυνείδητα βέβαια– τον μικρό οβολό τους στη ναυτική επέκταση των Ισπανών, στις πέρα από τη Μεσόγειο, την ιβηρική χερσόνησο και τις μυθικές Ηράκλειες στήλες άγνωστες θάλασσες. Θα επισημάνουμε εδώ ότι οι Έλληνες αναζητούσαν διαρκώς καλύτερες συνθήκες διαβίωσης έξω από την οθωμανική επικράτεια.

Η έλλειψη ενδιαφέροντος εκ μέρους των Ελλήνων ιστορικών για την ελληνική παρουσία στις υπερπόντιες κτήσεις της Ισπανίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις δυσκολίες της έρευνας. Επιπλέον τα δεδομένα για την παρουσία των Ελλήνων στις υπερπόντιες κτήσεις είναι σκόρπια, αποσπασματικά και ασύνδετα μεταξύ τους. Προς τούτο δεν είναι εφικτός ο σχηματισμός της πορείας τους προς την Ισπανία και από εκεί στις “Ινδίες”, αλλά ούτε και την εικόνα που παρουσιάζουν οι οπωσδήποτε ολιγάριθμες και ανοργάνωτες ελληνικές εστίες στις νέες πατρίδες.

Το χρονικό πλαίσιο, στο οποίο ανήκει το μεγαλύτερο μέρος των διαθέσιμων πληροφοριών για την ελληνική συμμετοχή στην ανακάλυψη, την κατάκτηση και, ως ένα βαθμό, και τον εποικισμό των υπερπόντιων κτήσεων της Ισπανίας, μπορεί να οριστεί μεταξύ της αυγής και του τέλους του 16ου αιώνα. Από τις αρχές  του 17ου αιώνα οι αναφορές σε Έλληνες, που περνούσαν στις υπερπόντιες κτήσεις του ισπανικού στέμματος αραιώνουν αισθητά, για να γίνουν σπάνιες τις επόμενες δεκαετίες.

Το βιβλίο του Ι. Κ. Χασιώτη, στηριζόμενο σε εξαντλητική χρήση δημοσιευμένων αλλά και ανέκδοτων πηγών, επιχειρεί να καταγράψει τους ανύμνητους  Οδυσσείς, που τόλμησαν να διαπεραιωθούν ήδη από την αυγή των νεότερων χρόνων στις μακρινές και άγνωστες ακόμα εκείνες χώρες, και να δείξει την αξιοσημείωτη δραστηριότητά τους σε βασικούς τομείς της κοινωνίας των νέων τους πατρίδων. Σε τελευταία ανάλυση η ελληνική παρουσία στις υπερπόντιες κτήσεις της Ισπανίας, τόσο στην αμερικανική ήπειρο όσο και στον Ειρηνικό, δεν θα πρέπει να χαθεί λησμονημένη στα κοιμητήρια της Ιστορίας ούτε να παραμείνει καταχωνιασμένη στα αρχειακά αποθετήρια· αξίζει να διεκδικήσει τη θέση της στην ιστορία καταρχήν της νεοελληνικής Διασποράς, αλλά και των πρώτων τουλάχιστον φάσεων της αποικιακής ανέλιξης των χωρών και των λαών του Νέου Κόσμου.

Τεύχος 669 (Μάρτιος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>