Νικόλας Μανιτάκης

Το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών (1915-1961)

εκδ. Ασίνη, 2022, σελ.: 636, τιμή: 24,90 €

Το Γαλλικό Ινστιτούτο κατέχει ξεχωριστή θέση μεταξύ των ξένων μορφωτικών ινστιτούτων που λειτούργησαν και συνέχισαν να λειτουργούν στην Ελλάδα. Πρόκειται για το παλαιότερο από τα ομοειδή ιδρύματα και το μόνο που δεν διέκοψε ποτέ τη λειτουργία του, με μόνες εξαιρέσεις ένα σύντομο χρονικό διάστημα λίγων μηνών το 1917 και το 1940-1941– καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, παρά τις βαθιές ανακατατάξεις που προκάλεσαν παγκόσμιοι πόλεμοι και εμφύλιες συρράξεις. Οι επιτυχημένες δράσεις του και η μεγάλη ανταπόκριση που βρήκαν αυτές στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας, πέραν ακόμη από τους πνευματικούς, καλλιτεχνικούς και επιστημονικούς κύκλους, το ανήγαγαν σε παράδειγμα προς μίμηση, σ’ ένα σημείο αναφοράς για τους υπόλοιπους ξένους πολιτιστικούς φορείς που δραστηριοποιήθηκαν στην ελληνική επικράτεια.

Το 1915, το εκπαιδευτικό παράρτημα της Γαλλικής Σχολής Αθηνών που είχε ανοίξει τις πύλες του λίγα χρόνια νωρίτερα μετονομάστηκε σε «Ινστιτούτο» (Ανώτερο Ινστιτούτο Γαλλικών Σπουδών), μετεξελισσόμενο σιγά-σιγά σ’ έναν νέου τύπου εκπαιδευτικό και πολιτιστικό θεσμό, με ειδικές λειτουργίες, όπως η κατάρτιση των διδασκόντων γαλλικής γλώσσας και η διοργάνωση διαλέξεων γαλλικής λογοτεχνίας.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, το ίδρυμα της οδού Σίνα θα αναπτύξει ολοένα και πιο εξωστρεφή δράση, εξελισσόμενο στον κυριότερο δίαυλο διάχυσης του γαλλικού πολιτισμού και της γαλλικής πνευματικής παραγωγής στην Ελλάδα, σε μια περίοδο κατά την οποία η Γαλλία εξακολουθούσε να ασκεί κυρίαρχη επιρροή. Η Κατοχή όχι μόνο δεν θα ανακόψει την ανοδική πορεία του Γαλλικού Ινστιτούτου, αλλά θα του επιτρέψει να ενδυναμώσει τις σχέσεις του με τον ντόπιο πληθυσμό και ιδιαίτερα με τη σπουδάζουσα νεολαία και με κύκλους αντιστεκόμενων διανοουμένων και καλλιτεχνών. Μετά το 1945 και έως το τέλος της θητείας του πρώτου και μακροβιότερου διευθυντή του, Οκτάβιου Μερλιέ (1897-1976), η πορεία του ινστιτούτου θα είναι εξίσου εντυπωσιακή: νέες δραστηριότητες, έκδοση βιβλίων, βιβλιογραφική καταγραφή και ερευνητικές εργασίες, θα είναι ορισμένες μόνο από τις νέες δράσεις του ινστιτούτου, το οποίο κατάφερνε να μεσουρανεί σε μια περίοδο δυναμικής διείσδυσης της αγγλικής γλώσσας και ενός αναδυόμενου τότε πολιτιστικού εξαμερικανισμού.

Η έρευνα για το Γαλλικό Ινστιτούτο συνδέεται άρρηκτα με την μελέτη της γαλλικής πολιτιστικής διπλωματίας, έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε και εφαρμόστηκε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Το γαλλικό ίδρυμα υπήρξε, ήδη από τον Μεσοπόλεμο, ο κυριότερος φορέας υλοποίησής του. Ερευνώντας κανείς το ίδρυμα της οδού Σίνα, φωτίζει έτσι, αναπόφευκτα, σημαντικές και ενίοτε άγνωστες πτυχές της γαλλικής πολιτιστικής πολιτικής. Η Ελλάδα άλλωστε είναι μια από τις γεωγραφικές περιοχές στις οποίες ο ανταγωνισμός μεταξύ των δυνάμεων με φιλοδοξίες πολιτιστικής ηγεμονίας πήρε μεγάλες διαστάσεις.

Ο Νικόλας Μανιτάκης –καθηγητής Ιστορίας Γαλλικού Πολιτισμού στο ΕΚΠΑ– ερευνώντας αδημοσίευτα ή ανεκμετάλλευτα τεκμήρια, μελετά στο βιβλίο του την περίοδο 1915-1961, της Ιστορίας του ιδρύματος καθώς και ευρύτερα ζητήματα των ελληνογαλλικών σχέσεων στον 20ό αιώνα. Το βιβλίο καλύπτει ένα σημαντικό βιβλιογραφικό κενό συμπληρώνοντας τις ιστορικές μελέτες που εξετάζουν πτυχές της πολιτιστικής διπλωματίας ξένων χωρών στην Ελλάδα κατά την διάρκεια του 20ού αιώνα.

Τεύχος 666 (Δεκέμβριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>