Ανδρέας Στεργίου

Η ελληνοτουρκική διένεξη στο Αιγαίο

εκδ. Κριτική, 2023, σελ.: 256, τιμή: 16,00 €

Είναι ευρέως γνωστό ότι οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας διακρίνονται ιστορικά από μια μόνιμη δυσπιστία και εχθρότητα. Οι βαθιά ριζωμένες αντιπάθειες και τα διαδεδομένα στερεότυπα τροφοδοτούνται από μια δραματοποιημένη και εθνικιστικά χρωματισμένη ειδησεογραφική κάλυψη, η οποία παρέχει το πρίσμα μέσα από το οποίο οι δυο λαοί προσλαμβάνουν και ερμηνεύουν ο ένας τη συμπεριφορά του άλλου.

Από την ανεξαρτησία της Ελλάδας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1830 μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Έλληνες και Τούρκοι γνώρισαν κατά διαστήματα περιόδους άγριων συρράξεων και επισφαλούς ειρήνης μεταξύ των δύο χωρών. Μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1919, ακολούθησε ένας ακόμη Ελληνοτουρκικός Πόλεμος το 1920, αυτή τη φορά μεταξύ του Ελληνικού Βασιλείου και του Εθνικού Τουρκικού Κινήματος υπό την ηγεσία του Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος τερματίστηκε το 1923 με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης. Παρά την κοινή ένταξή τους στο ΝΑΤΟ και τα κοινά φοβικά σύνδρομά τους την εποχή του Ψυχρού Πολέμου έναντι της σοβιετικής Ρωσίας, οι δύο χώρες έφτασαν εκ νέου πολύ κοντά σε πόλεμο μετά την έναρξη του αγώνα για την Κυπριακή Ανεξαρτησία και το τουρκικό πογκρόμ κατά του ελληνικού στοιχείου της Κωνσταντινούπολης το 1955, μετά τις διακοινοτικές ταραχές στην Κύπρο το 1963-1964, όπως και μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974.

Το 1974, στο πλαίσιο του κυπριακού ζητήματος, επήλθε και βραχυχρόνια εμπλοκή των στρατιωτικών δυνάμεων των δύο χωρών. Η ανάδειξη της ελληνοτουρκικής διαφοράς στο Αιγαίο τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 επιδείνωσε ακόμα περισσότερο την ήδη επισφαλή συνύπαρξη των δύο χωρών, δημιουργώντας μια παγιωμένη και δυσεπίλυτη διένεξη για το Αιγαίο πέλαγος, η οποία όξυνε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις περισσότερο από κάθε άλλο ζήτημα. Η συγκεκριμένη διαφορά παραδοσιακά έχει πάρει τη μορφή μιας ψυχρής σύγκρουσης με περιστασιακές αναζωπυρώσεις μέχρι και σήμερα, στο πλαίσιο των οποίων οι δύο χώρες έφτασαν αρκετές φορές στα πρόθυρα του πολέμου – μεταξύ άλλων το 1976, το 1987, το 1996 και το 2020.

Ακολουθώντας μια διεπιστημονική μεθοδολογία, η οποία συνδυάζει νομικά, γεωπολιτικά και ιστορικά εργαλεία, ο Ανδρέας Στεργίου επιχειρεί με βάση μια εξονυχιστική ανάλυση των διεθνών συνθηκών, των αποφάσεων των διεθνών δικαστηρίων και του παγιωμένου εθιμικού δικαίου να αποσαφηνίσει τα σημεία τριβής στην ελληνοτουρκική διένεξη στο Αιγαίο: το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, της αιγιαλίτιδας ζώνης, της ΑΟΖ, του FIR, της οχύρωσης των νησιών κ.ά.

Επιπλέον, πραγματοποιείται για πρώτη φορά μια συγκριτική αξιολόγηση των κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, καθώς και των προγνώσεων για την εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή. Η Ελλάδα και η Τουρκία αναμένεται να πληγούν από την κλιματική αλλαγή περισσότερο από κάθε άλλη χώρα, πρώτον γιατί η ανατολική Μεσόγειος πρόκειται να γίνει ένα σημείο ανάφλεξης (hotspot) της κλιματικής αλλαγής αλλά και γιατί οι δύο χώρες θα αποτελέσουν την κύρια είσοδο στην Ευρώπη για ένα δισεκατομμύριο πρόσφυγες λόγω των φαινομένων που προκύπτουν από την αλλαγή του περιβάλλοντος μέχρι το 2050.

Τεύχος 665 (Νοέμβριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>