Γιάννης Σκαλιδάκης

Η Κρήτη στα χρόνια της κατοχής (1941-1945)

Εκδ. Ασίνη, 2023, σελ.: 664, τιμή: 27,00 €

Η Κρήτη μπήκε στον πόλεμο με τραυματικό τρόπο, πριν τη γερμανική επίθεση και κατάκτηση. Η 5η Μεραρχία Κρήτης στάλθηκε στο μέτωπο του ελληνοϊταλικού πολέμου πολύ μετά την έναρξη των επιχειρήσεων και πήρε αμέσως μέρος σε μάχες στην περιοχή του Τεπελενίου με μεγάλες απώλειες. Η Μεραρχία διαλύθηκε στις 18 Μαΐου, δύο ημέρες πριν τη γερμανική επίθεση στην Κρήτη. Στις 20 Μαΐου, στις 7:15 το πρωί ξεκίνησε η γερμανική επίθεση στον τομέα Χανίων, μια μοναδική επιχείρηση κατάληψης στόχου κυρίως με αερομεταφερόμενες δυνάμεις σε τέσσερα σημεία στους νομούς Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Η μάχη ήταν εξαρχής σφοδρή και οι Γερμανοί απέτυχαν να καταλάβουν τους στόχους τους εκτός από την εντέλει καθοριστική περιοχή γύρω από το αεροδρόμιο του Μάλεμε, κάτι που θα συντελέσει στην αλλαγή τροπής της μάχης.

Η κατάκτηση της Κρήτης κόστισε στους Γερμανούς πολύ ακριβά. Τουλάχιστον 3.352 άνδρες που σκοτώθηκαν στη Μάχη της Κρήτης είναι θαμμένοι στο γερμανικό νεκροταφείο του Μάλεμε. Πρόκειται δηλαδή για τα 2/3 του συνόλου των γερμανικών απωλειών σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής στην Κρήτη.

Η αντίσταση στην Κρήτη αποτέλεσε και αποτελεί ακόμη πεδίο αντιπαράθεσης, όχι μόνο ιστοριογραφικής όσο πολιτικής. Ο κατακερματισμός της κρητικής αντίστασης σε πολλές λίγο-πολύ προσωποπαγείς οργανώσεις οδήγησε σε έναν ανταγωνισμό μεταξύ τους τόσο κατά τη διάρκεια της Κατοχής όσο και μεταπολεμικά, με αντιπαραθέσεις να συνεχίζονται έως και σήμερα.

Ο Γιάννης Σκαλιδάκης –διδάσκει ευρωπαϊκή και ελληνική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης– διερευνά την Ιστορία της Κρήτης κατά την περίοδο της Κατοχής, δίνοντας έμφαση στις πολιτικές μεταβολές που έλαβαν χώρα στο νησί. Ουσιαστικά εισάγει στον σχετικό επιστημονικό διάλογο την περίπτωση της Κρήτης, η Ιστορία της οποίας στα χρόνια της Κατοχής εμφανίζει ορισμένες αξιοσημείωτες ιδιαιτερότητες. Η πρόθεση των κατακτητών να μετατρέψουν το νησί σε πραγματικό «Φρούριο», ακριβώς λόγω της γεωγραφικής του θέσης και συνεπακόλουθης γεωστρατηγικής του σημασίας μεσούντος ενός «ολοκληρωτικού» παγκοσμίου πολέμου, είναι μόνο μία από αυτές.

Μετά από πολυετή έρευνα σε ελληνικά, γερμανικά, βρετανικά αρχεία και επισκόπηση πληθώρας μελετών, μαρτυριών, απομνημονευμάτων και άλλων τεκμηρίων, ο συγγραφέας εξετάζει τις μεταβολές που επέβαλε η «γερμανοκατοχή» στην κρητική κοινωνία, οικονομία και πολιτική. Την ανασυγκρότηση ενός πολιτικού συστήματος μετά από μια κατακλυσμιαία αλλαγή εξουσίας, τους καινούριους θεσμούς και μηχανισμούς που συγκροτήθηκαν από τους νέους κυρίαρχους αλλά και από την αντίσταση εναντίον τους, τους παλαιούς θεσμούς που διαλύθηκαν ή μεταλλάχθηκαν, αναλαμβάνοντας νέους ρόλους, τις εξουσίες εντός του νησιού και εκτός αυτού (Αθήνα, Κάιρο, Βερολίνο) που υπόκειντο σε νέα ιεράρχηση. Προσαρμογή, αντίσταση, συνεργασία ήταν οι επιλογές απέναντι στη γερμανική κατάκτηση.

Από την οπτική της τοπικής Ιστορίας, πρόκειται για ένα έργο που μελετά σφαιρικά, διεξοδικά και νηφάλια μία από τις πιο σημαντικές, αλλά και ταραγμένες, περιόδους της Ιστορίας της Κρήτης, η οποία, παρά τη σχετική χρονική εγγύτητα με το σήμερα, μέχρι τώρα μας ήταν γνωστή μόνο αποσπασματικά, ενώ συχνά οι όποιες ιστορικές της ανασυνθέσεις εξυπηρετούσαν περισσότερο τα διακυβεύματα του εκάστοτε παρόντος, παρά τις ανάγκες της επιστημονικής έρευνας.

Τεύχος 664 (Οκτώβριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>