Hans-Peter Klausch

Οι 999άρηδες
Οι μονάδες Ανεπιθύμητων της Βέρμαχτ και η συμβολή τους στον αντιφασιστικό αγώνα (1942-1945)

Μετάφραση: Δανάη Παναγιωτοπούλου

εκδ. Κέδρος, 2022, σελ.: 624, τιμή: 22,20 €

Τα τάγματα Ανεπιθύμητων 999 της Βέρμαχτ αποτελούνταν από Γερμανούς πολιτικούς και ποινικούς κρατούμενους. Είχαν επιστρατευτεί με τη βία για να σταλούν ως εφεδρεία σε διάφορα μέτωπα. Εκατοντάδες από αυτούς τους στρατιώτες βρέθηκαν στην Ελλάδα αναζητώντας ευκαιρία να πολεμήσουν τον ναζισμό. Ήρθαν σε επαφή με τον ντόπιο πληθυσμό και τις αντιστασιακές οργανώσεις και προσπάθησαν να προκαλέσουν δολιοφθορές στον γερμανικό στρατό ενώ πολλοί αυτομόλησαν στους αντάρτες.

Ήταν πρώην κομμουνιστές, σοσιαλιστές, σοσιαλδημοκράτες, δημοκράτες, αντιφασίστες, αγωνιστές κατά του πολέμου, συνδικαλιστές, αντιρρησίες συνείδησης, μέλη αριστερών οργανώσεων, σωματείων και ομάδων. Άνθρωποι που μετρούσαν χρόνια διωγμών και κράτησης σε φυλακές και στρατόπεδα, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του πολέμου επιστρατεύτηκαν βίαια σε ειδικές μονάδες.

Η Ιστορία αυτών των ειδικών μονάδων είναι στενά συνδεδεμένη με την Ιστορία της κατεχόμενης Ελλάδας. Το καλοκαίρι του 1944 βρίσκονταν στρατοπεδευμένα στη χώρα μας δεκαεπτά από αυτά τα τάγματα οχυρών πεζικού όπως ήταν ο επίσημος τίτλος τους. Η επιλογή του νοτιοανατολικού χώρου εξυπηρετούσε τόσο τη στρατηγική τοποθεσία της γερμανικής στρατιωτικής ηγεσίας όσο και την αναμορφωτική φύση των μονάδων: Ως φρουριακές μονάδες, επρόκειτο να αναλάβουν στατικά καθήκοντα φύλαξης σιδηροδρομικών κόμβων, αεροδρομίων, αποθηκών και εγκαταστάσεων, ενώ η μορφολογία του ελληνικού χώρου εξασφάλιζε αυτομάτως τον διασκορπισμό τους και, κατά συνέπεια, την αποτελεσματικότερη επιτήρησή τους. Δεν είναι τυχαίο πως δώδεκα από τα συνολικά δεκαεπτά τάγματα 999 που εγκαταστάθηκαν ή πέρασαν από την Ελλάδα στάλθηκαν στη Λήμνο, τη Λέρο, την Κω, την Σάμο, την Κάρπαθο, τη Ζάκυνθο, την Κεφαλονιά και την Κέρκυρα. Για τους ίδιους τους οπλίτες των ταγμάτων αυτή η μετάθεση έμοιαζε με εξορία, ωστόσο είχε και δυνητικά πλεονεκτήματα. Ήταν ευτύχημα η παρουσία σε μια ξένη χώρα που δεν είχε πολεμικό μέτωπο και στην οποία –το κυριότερο– τα αντικατοχικά αισθήματα του πληθυσμού ήταν ανεπτυγμένα. Πολλοί από αυτούς αυτομόλησαν για να ενταχθούν, επί το πλείστον, στις γραμμές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, όπου αναλάμβαναν εκστρατείες προπαγάνδας με σκοπό να επηρεάσουν τους άλλοτε συμπολεμιστές τους, με μεγάφωνα ή με έντυπο προπαγανδιστικό υλικό και προκηρύξεις. Από τον πυρήνα των συνειδητών αντιφασιστών αυτών των μονάδων συγκροτήθηκε στις 10 Αυγούστου 1994 στην Ευρυτανία η Αντιφασιστική Επιτροπή «Ελεύθερη Γερμανία» (AKFD), η οποία υπολογίζεται πως μέχρι την Απελευθέρωση συμπεριέλαβε στις γραμμές της περίπου 600 Γερμανούς στρατιώτες.

Η αναγνώριση των αυτομόλων στη γερμανική συλλογική μνήμη άργησε να επιτευχθεί. Η προσπάθεια των πασιφιστών και των αντιμιλιταριστών να μετασχηματίσουν τον αυτόμολο σε οικουμενική συμβολική εικόνα για τους αρνητές στράτευσης του παρόντος απέτυχε. Οι αυτόμολοι παραμένουν σημείο αναφοράς του πιο προοδευτικού κομματιού της κοινωνίας αλλά σε καμιά περίπτωση δεν έχει θέση στην επίσημη κουλτούρα μνήμης της χώρας.

Στην Ελλάδα, το θέμα δεν έχει προσεγγιστεί αρκετά. Απουσιάζει μια συνολική μελέτη του φαινομένου των Γερμανών αυτομόλων στην Ελλάδα.

Ο Χανς-Πέτερ Κλάους ιχνηλατεί στο βαθιά πολιτικό και ανθρωπιστικό βιβλίο του, τη συναρπαστική όσο και βαθιά Ιστορία των αντρών των μονάδων αναστολής 999.

Τεύχος 654 (Δεκέμβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>