Benny Morris και Dror Ze’evi

Η τριακονταετής γενοκτονία
Ο αφανισμός των χριστιανικών μειονοτήτων της Τουρκίας, 1894-1924

Μετάφραση: Μενέλαος Αστερίου

εκδ. Πατάκη, 2021, σελ.: 672, τιμή: 32,00 €

Από το 1894 έως το 1924 τρία κύματα βίας σάρωσαν την Ανατολία με στόχο τις περιοχές όπου διέμεναν χριστιανικές μειονότητες, οι οποίες αποτελούσαν ως τότε το 20 τοις εκατό του πληθυσμού. Το 1924 οι Αρμένιοι, οι Ασσύριοι και οι Έλληνες είχαν μειωθεί στο 2 τοις εκατό του πληθυσμού. Οι περισσότεροι ιστορικοί έχουν πραγματευτεί αυτά τα τρία κύματα βίας ως ξεχωριστά και μεμονωμένα γεγονότα, ενώ οι διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις τα παρουσιάζουν ως μια αλληλουχία ατυχών συμβάντων. Η Τριακονταετής γενοκτονία είναι το πρώτο έργο που δείχνει ότι στην πραγματικότητα αυτά τα τρία κύματα ήταν μια ενιαία, συνεχής και συνειδητή προσπάθεια να εξοντωθεί ο χριστιανικός πληθυσμός της Ανατολίας.

Αυτή η περίοδος, η πιο βίαιη στην πρόσφατη ιστορία της περιοχής, άρχισε στη διάρκεια της εξουσίας του Οθωμανού σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄, συνεχίστηκε υπό τους Νεοτούρκους και τελείωσε τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του Κεμάλ Ατατούρκ. Παρά τη δραματική αλλαγή από την ισλαμική απολυταρχία του σουλτάνου στον κοσμικό ρεπουμπλικανισμό, οι πολιτικές εξόντωσης που εφαρμόστηκαν στη χώρα ήταν αξιοσημείωτα σταθερές και συστηματικές, με προσχεδιασμένους μαζικούς φόνους, εκτοπίσεις, εξαναγκαστικό προσηλυτισμό στο Ισλάμ, μαζικούς βιασμούς και απάνθρωπες απαγωγές γυναικών και παιδιών. Και το πιο σταθερό στοιχείο ήταν το κάλεσμα σε ιερό πόλεμο. Μολονότι δεν τη δικαιολογεί η διδασκαλία του Ισλάμ, η εξόντωση δύο εκατομμυρίων χριστιανών πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας αδίστακτης προτροπής προς τους Τούρκους να δημιουργήσουν ένα καθαρά μουσουλμανικό έθνος.

Στο βιβλίο των Μπένι Μόρις και Ντρορ Ζεέβι, –καθηγητών στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν και ειδημόνων σε θέματα Οθωμανικής Ιστορίας και Ιστορίας της Μέσης Ανατολής–, υπάρχουν κεφάλαια για το υπόβαθρο πριν το 1894,για τις σφαγές του 1894-1896, για τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915-1916 και για τον αφανισμό των Ελλήνων, των Ασσυρίων και των εναπομεινάντων Αρμενίων το 1914-1924. Πρόκειται για μια περίοδο που καλύπτει τρία πολύ διαφορετικά καθεστώτα: εκείνο του απολυταρχικού σουλτάνου μέχρι το 1909, το καθεστώς της Επιτροπής για την Ένωση και την Πρόοδο, που κυβέρνησε κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου αφού υποσχέθηκε ισότητα και υπερεθνικό συνταγματισμό, και το καθεστώς του Μουσταφά Κεμάλ, του ήρωα του πολέμου και του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, την περίοδο 1919-1924. Οι συγγραφείς του βιβλίου Μόρις και Ζεέβι υποστηρίζουν ότι η γενοκτονία των χριστιανών της Μικράς Ασίας έχει κοινά στοιχεία με τη γενοκτονία των Εβραίων από τον Χίτλερ, ο οποίος μάλιστα θαύμαζε τους Τούρκους εθνικιστές και είχε μελετήσει τις τακτικές τους. Τα χρόνια των σφαγών, τόσο οι Γερμανοί όσο και οι Τούρκοι προσπαθούσαν να κρύψουν τι συνέβαινε από τα αδιάκριτα βλέμματα των ξένων. Οι Τούρκοι φρόντιζαν να γίνονται περισσότεροι φόνοι έξω από πόλεις, προσπαθώντας στη συνέχεια να συγκαλύψουν και να εξαλείψουν τα φυσικά ίχνη των μαζικών φόνων.

Αποκαλυπτικό και βασισμένο σε εκτεταμένη έρευνα, το βιβλίο επαναπροσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε ένα από τα πιο αποτρόπαια γεγονότα της σύγχρονης Ιστορίας.

Τεύχος 654 (Δεκέμβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>