Βασιλική Λάζου,
1821: Γυναίκες και Επανάσταση,
Από τον οθωμανικό κόσμο στο ελεύθερο ελληνικό κράτος

εκδ. Διόπτρα, 2021, σελ.: 280, τιμή: 14,35 €

Η γυναικεία συμμετοχή στην Επανάσταση του 1821 έχει κατά κύριο λόγο παρουσιαστεί από την ιστοριογραφία, ως ένα μέρος μιας συντηρητικής αντίληψης που συμπληρώνει την εικόνα του ανδρικού ηρωισμού. Στις ιστορικές αφηγήσεις και απεικονίσεις κυριαρχούν σκηνές αυτοθυσίες που διασώζουν την ύστατη στιγμή τη γυναικεία αλλά και την εθνική τιμή, ομαδικοί θάνατοι για τη διαφύλαξη της εθνικής ακεραιότητας και προπάντων το αρχέγονο πατριωτικό αίσθημα που προβάλλει τις κοινές αρετές και των δύο φύλλων στον αγώνα για την απελευθέρωση και την ανεξαρτησία.

Το βιβλίο της Βασιλικής Λάζου πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες βίωσαν τη ζοφερή πραγματικότητα του πολέμου και την ανάταση της Επανάστασης. Ιχνηλατεί τις πράξεις τους, τη στάση τους απέναντι στον θάνατο, τον φόβο και την πείνα. Μιλά για τη μοίρα Οθωμανών και Ελληνίδων που βρέθηκαν μέσα στα κάστρα και τις πολιορκημένες πόλεις, στην ύπαιθρο και τα νησιά. Φέρνει στην επιφάνεια τη ζωή, την καθημερινότητα και τη γυναικεία δράση. Περιγράφει τις στερήσεις, την υποδούλωση και την προσφυγιά. Μιλά για τις επώνυμες και τις ανώνυμες γυναίκες του Αγώνα και αποτιμά τι έχασαν και τι κέρδισαν με την Ανεξαρτησία. Εν ολίγοις, το βιβλίο παρακολουθεί τη ζωή των γυναικών εν πολέμω και εντάσσει τη δράση τους στο πλαίσιο και στα συμβάντα της εποχής.

Στα έξη κεφάλαια που είναι χωρισμένο, ασχολείται αρχικά με όψεις τις γυναικείες ζωής στα προεπαναστατικά χρόνια. Ακολούθως εξετάζει τη συμμετοχή των γυναικών στην προετοιμασία του Αγώνα. Στον απόηχο του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, Φαναριώτισσες και γυναίκες της αναδυόμενης αστικής τάξης αναλαμβάνουν έντονη μορφωτική και πολιτιστική δράση. Στο τρίτο κεφάλαιο εστιάζει το ενδιαφέρον της στις γυναίκες εν πολέμω. Μέσα από μια ποικιλία ιστορικών πηγών διερευνάται ο τρόπος με τον οποίο έδρασαν οι γυναίκες στον πόλεμο, η επικουρική και ενίοτε η πολεμική τους δραστηριότητα. Γυναίκες ως «βάρος», γυναίκες ως «λάφυρο», γυναίκες στα χαρέμια. Από τις επώνυμες και διάσημες γυναίκες ασχολείται με τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τη Μαντώ Μαυρογένους, των οποίων οι εξαιρετικές και ασυνήθιστες πράξεις, τις έβγαλαν από την αφάνεια και τις έφεραν στο επίκεντρο συνταρακτικών εξελίξεων που ξεπερνούσαν τα κοινωνικά όρια του φύλου τους. Στις μαζικές αιχμαλωσίες γυναικών είναι αφιερωμένο το πέμπτο κεφάλαιο. Χριστιανές και μουσουλμάνες στην Πελοπόννησο, τη Νάουσα, τη Χίο, τα Ψαρά, την Κάσο και την Αθήνα αντιμετωπίστηκαν ως λεία πολέμου προς εκμετάλλευση και εμπόρευμα για προσπορισμό κέρδους. Τέλος στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο πραγματεύεται τη ζωή των γυναικών στα χρόνια της διακυβέρνησης του Ιωάννη Καποδίστρια. Με φόντο τις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του ελληνικού κράτους, θίγονται ζητήματα μέριμνας των χιλιάδων εξαθλιωμένων προσφύγων, των ηθικών αμοιβών και των συντάξεων για τις χήρες των αγωνιστών, της γυναικείας εκπαίδευσης και της απουσίας των γυναικών από την πολιτική ζωή και τα πολιτειακά κείμενα της Επανάστασης του 1821. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με μια αποτίμηση τι άλλαξε στη ζωή των γυναικών από την οθωμανική κοινωνία στον δρόμο για το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.

Τελικά υπήρξαν ηρωίδες ή θύματα;

Τεύχος 651 (Σεπτέμβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>