Άγγελος Χανιώτης
Η εποχή των κατακτήσεων
Ο ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό 336 – 138 μ. Χ.

Μετάφραση: Μαρία Γ. Ευθυμίου

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021, σελ.: 648, τιμή: 30,00 €

Τι είναι η ελληνιστική εποχή; Γιατί πρέπει να την μελετάμε; Είναι δικαιολογημένο να διευρύνουμε μια εποχή, που παραδοσιακά τελειώνει το 30 π. Χ., συνεξετάζοντάς την με τα πρώτα 150 χρόνια της αυτοκρατορικής περιόδου και ορίζοντάς την ως «μακρά ελληνιστική εποχή»; Η «μακρά ελληνιστική εποχή» μας φέρνει αντιμέτωπους με αντιθέσεις και αντιφάσεις: την προσήλωση σε παραδόσεις από τη μια πλευρά και τις τεχνολογικές επαναστάσεις από την άλλη, όπως η επινόηση του μηχανισμού των Αντικυθήρων, την αντίθεση ανάμεσα στο ορθολογικό και το υπερβατικό, τη μοναρχία και τη λαϊκή συμμετοχή, τον μικρόκοσμο των πόλεων και την οικουμένη των βασιλείων και της αυτοκρατορίας, το τοπικό και το παγκόσμιο. Σ’ αυτή την περίοδο βρίσκονται οι ρίζες του χριστιανισμού. Και φυσικά, αυτή η περίοδος προσφέρει ερεθίσματα και στους οξυδερκείς παρατηρητές του σημερινού κόσμου.

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, η ελληνιστική Ιστορία γραφόταν κυρίως με βάση τις αφηγήσεις των αρχαίων ιστορικών ―ιδιαίτερα του Πολυβίου, του Διόδωρου και του Αππιανού―, τις πληροφορίες που παρέχει ο γεωγράφος Στράβων, τους Βίους του Πλουτάρχου και μερικές άλλες γραμματειακές πηγές. Η μελέτη του ελληνικού κόσμου υπό τη ρωμαϊκή κυριαρχία δεν ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, με εξαίρεση τη λογοτεχνία και την τέχνη. Τα πράγματα άλλαξαν κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, με την πρόοδο της αρχαιολογικής έρευνας, ιδίως στη Μακεδονία, τη Μικρά Ασία και την Κεντρική Ασία, τη δημοσίευση επιγραφών και τη μελέτη παπύρων και νομισμάτων. Νέες γραπτές πηγές ―επιγραφές και πάπυροι― προστίθενται συνεχώς στο γνωστό πηγαίο υλικό, άλλοτε δίνοντας απαντήσεις σε παλαιά ερωτήματα κι άλλοτε φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με νέα.

Ο Άγγελος Χανιώτης –καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Institute of Advanced Study στο Πρίνστον–, στο βιβλίο του Η Εποχή των Κατακτήσεων  παρουσιάζει τις κύριες ιστορικές εξελίξεις στην πολιτική, την κοινωνία και τη θρησκεία στις περιοχές όπου οι Έλληνες έζησαν μετά την κλασική περίοδο. Καλύπτει δύο ιστορικές περιόδους: την ελληνιστική εποχή, η οποία ξεκινάει συμβατικά με τις εκστρατείες ή τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τελειώνει με τον θάνατο της Κλεοπάτρας (334 ή 323‒330 π.Χ.), και την πρώιμη αυτοκρατορική εποχή, από την εγκαθίδρυση μοναρχικού πολιτεύματος από τον Αύγουστο (27 π.Χ.) έως τον θάνατο του Αδριανού (138 μ.Χ.). Όπως εξηγεί ο ίδιος στην Εισαγωγή του, η από κοινού πραγμάτευση αυτών των δύο περιόδων συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση των κοινωνικών και πολιτιστικών εξελίξεων.

Ο τίτλος του παραπέμπει κυριολεκτικά στις στρατιωτικές κατακτήσεις, που είναι τα κύρια σημεία καμπής σε αυτή την περίοδο, αλλά και μεταφορικά στις κατακτήσεις στον τομέα του πολιτισμού, στην άνευ προηγουμένου επέκταση της γνώσης, των τεχνικών δεξιοτήτων και των πνευματικών οριζόντων των ελληνικών και ελληνόφωνων περιοχών από την εποχή του Αλεξάνδρου και μετά. Στο βιβλίο του ο Χανιώτης εξηγεί πώς η «μακρά ελληνιστική εποχή» άλλαξε τη θέση των Ελλήνων στην οικουμένη, καθιστώντας την Ιστορία τους αναπόσπαστο κομμάτι της «παγκόσμιας» Ιστορίας της αρχαιότητας.

Τεύχος 650 (Αύγουστος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>