Γιώργος Μαργαρίτης
Η υπεράσπιση της ελεύθερης Ελλάδας, 1825-1827

εκδ. Διόπτρα, 2021, σελ.: 440, τιμή: 17,70 €

Τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης η Ελλάδα υπήρχε πλέον ως ανεξάρτητη πολιτική οντότητα. Είχε θεσμούς, είχε κυβέρνηση, είχε πολιτικό σώμα, είχε νόμους και κανονισμούς. Είχε επιπλέον και μια πρώτη μορφή διεθνούς αναγνώρισης και παρουσίας διαμέσου κυρίως των εξωτερικών δανείων που συνομολόγησε.

Οπωσδήποτε δεν επρόκειτο για ένα σταθερό και ευνομούμενο κράτος.
Οι διαμάχες γύρω από την πολιτική εξουσία χώριζαν τις διάφορες συνιστώσες των ισχυρών κοινωνικών ομάδων που προϋπήρχαν ή που δημιουργήθηκαν στη νέα κατάσταση. Οι εμφύλιοι πόλεμοι αποτύπωναν δυναμικά αυτούς τους βίαιους ανταγωνισμούς.

Την ίδια εποχή ο χθεσινός δυνάστης ετοίμαζε τη δική του αντεπίθεση. Στην Κωνσταντινούπολη επιστράτευαν όλες τις δυνατότητες της οθωμανικής εξουσίας, η οποία έδινε την εντύπωση πως έβγαινε με δυσκολία από χρόνιο λήθαργο. Δύο μεγάλοι στρατιωτικοί ηγέτες, ο Κιουταχής και ο Ιμπραήμ, θα έβαζαν στο στόχαστρο την ασταθή ακόμη ελληνική ελευθερία.

Η κρίσιμη αναμέτρηση αποτυπώθηκε στις δύο τιτάνιες συγκρούσεις, τις πολιορκίες του Μεσολογγίου και της Αθήνας. Στο πεδίο του πολέμου οι Έλληνες γνώρισαν καταστροφές και στη μια και στην άλλη περίπτωση. Όπως όμως συμβαίνει συχνά στην ιστορία, ο θρίαμβος των εχθρών της Επανάστασης αποκάλυψε την αδυναμία τους: μπορούσαν να νικήσουν, δεν μπορούσαν να υποτάξουν.

Ο οθωμανικός κόσμος ήταν πολύπλοκος. Ήταν πολύπλοκος επειδή ήταν πολυδιάστατος, στο μέτρο που είναι όλες οι αυτοκρατορίες της Ιστορίας. Έξω από το οθωμανικό αυτοκρατορικό πλαίσιο η ελεύθερη Ελλάδα που δημιούργησε η Επανάσταση χρειάστηκε να γίνει κάτι ολότελα καινούριο – διαφορετικό. Πρότυπα υπήρχαν: στην κοντινή γεωγραφικά, μακρινή ως προς τη δομή και τη λειτουργία Δύση υπήρχαν από παλιά οργανωμένα κράτη που με τον καιρό είχαν αποκτήσει το πρόσημο του έθνους, που σήμαινε συνήθως πολλούς αιώνες. Η Γαλλία χρειάστηκε τρεις αιώνες για να περάσει από την Ιωάννα της Λωραίνης στον Λουδοβίκο ΙΔ΄ και από εκεί άλλον ένα αιώνα μέχρι να διακηρύξουν οι Γάλλοι το «Vivre la Nation» (Ζήτω το Έθνος της Γαλλικής Επανάστασης. Οι Έλληνες έπρεπε να κάμουν τη διαδρομή μέσα σε πολύ λίγα χρόνια.

Αυτά τα χρόνια της γρήγορης, βεβιασμένης μετάλλαξης πραγματεύεται το βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη. Επικεντρώνει την προσοχή του στα δύσκολα χρόνια του αγώνα, την περίοδο 1825-1827. Πρόκειται για μια περίοδο που η ύπαρξη του νέου κράτους αμφισβητείται και απειλείται από τον εξωτερικό εχθρό. Δέχεται εισβολή από δυνάμεις που δεν μοιάζουν με όσες είχαν νωρίτερα επιβουλευτεί και προσβάλει το έργο της Επανάστασης. Η Αίγυπτος του Μεχμέτ Αλή και του Ιμπραήμ, αλλά και το οθωμανικό διάβημα του Κιουταχή, έθεσαν για πρώτη φορά το νέο κράτος απέναντι σε κρατικές λειτουργίες και μηχανισμούς που, αν και απείχαν πολύ από τις αντίστοιχες πρακτικές της Δύσης, δανείζονταν μερικά στοιχεία από αυτές. Ο κίνδυνος ήταν πραγματικός και καίριος. Η ελεύθερη Ελλάδα θα έπρεπε είτε να ακολουθήσει τις απαιτήσεις των καιρών είτε να πάψει να υπάρχει.

Τα χρόνια από το 1825 έως το 1827 η Ελλάδα έγινε Πατρίδα. Και η Επανάσταση του 1821 άλλαξε κεφάλαιο και σελίδα.

Τεύχος 643 (Ιανουάριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>