Frank M. Snowden
Eπιδημίες και κοινωνία, Από τον Μαύρο Θάνατο έως σήμερα

Μετάφραση: Τιτίνα Σπερελάκη

Εκδ. Πατάκη, 2021, σελ. : 704. Τιμή: 32,00 €

Οι επιδημικές νόσοι δεν είναι τυχαία συμβάντα που πλήττουν τις κοινωνίες απρόβλεπτα και χωρίς προειδοποίηση. Αντίθετα κάθε κοινωνία παράγει τις δικές της ιδιαίτερες ευπάθειες. Η μελέτη τους σημαίνει κατανόηση της δομής αυτής της κοινωνίας, του βιοτικού επιπέδου της και των πολιτικών προτεραιοτήτων της. Οι επιδημικές νόσοι, με αυτή την έννοια, ήταν πάντα τα σημαίνοντα, και η πρόκληση της ιατρικής Ιστορίας είναι να αποκωδικοποιήσει τα νοήματα που είναι ενσωματωμένα μέσα τους.

Το βιβλίο του Φρανκ Μ. Σνόουντεν –καθηγητή Ιστορίας και Ιστορίας της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ–, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα μαζικά ξεσπάσματα λοιμωδών νόσων διαμόρφωσαν την κοινωνία, από τον Μαύρο Θάνατο μέχρι σήμερα. Αποκαλύπτει με ποιους τρόπους αυτές οι νόσοι όχι μόνο επηρέασαν την ιατρική επιστήμη και τη δημόσια υγεία, αλλά μεταμόρφωσαν επίσης τις τέχνες, τη θρησκεία, την ιστορία των ιδεών και τον πόλεμο. Ο Σνόουντεν θίγει θέματα όπως η εξέλιξη των ιατρικών θεραπειών, η λογοτεχνία της πανώλης, η φτώχεια, το περιβάλλον και η μαζική υστερία. Δεν αναπτύσσει μόνο την ιστορική διάσταση νόσων όπως η ευλογιά, η χολέρα και η φυματίωση, αλλά εξετάζει και τις επιπτώσεις πρόσφατων επιδημιών, καθώς και το ζήτημα της παγκόσμιας ετοιμότητας ενώπιον της νέας γενιάς νοσημάτων, ενώ σε έναν νέο πρόλογο πραγματεύεται και την παγκόσμια απειλή της COVID-19.

Χρονολογικά αρχίζει με τη βουβωνική πανώλη, η οποία κορυφώθηκε στην Ευρώπη τον 14ο αιώνα, και τελειώνει με την πρόσφατη απειλή του Έμπολα. Τα κριτήρια του Σνόουντεν στην επιλογή των νόσων που εξετάζει, είναι οι επιδημίες που είχαν τον μεγαλύτερο κοινωνικό, επιστημονικό και πολιτισμικό αντίκτυπο. Εξετάζει νοσήματα που ενθάρρυναν την ανάπτυξη σημαντικών στρατηγικών δημόσιας υγείας για την αναχαίτισή τους. Δεν εξετάζει μόνο τις επιδημίες αλλά και τις στρατηγικές που χρησιμοποίησε κατά καιρούς η κοινωνία για να τις καταπολεμήσει, να τις προλάβει, να τις θεραπεύσει, ακόμα και να τις εκριζώσει. Δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην πανώλη, τη χολέρα, την ευλογιά, τη φυματίωση, την πολιομυελίτιδα, τον τύφο, τη δυσεντερία, τον κίτρινο πυρετό, τον HIV/AIDS και τον Έμπολα.

Πρέπει να διευκρινιστεί ότι το Επιδημίες και Κοινωνία είναι ιστορικό βιβλίο και όχι κείμενο βιολογίας, αν και οι επιδημίες αποτελούν αναπόδραστα βιολογικά συμβάντα.  Η αρχική έκδοση του συνέπεσε με την εκδήλωση της πανδημίας COVID-19. Για πολλούς, υπήρξε ένα πολύτιμο εγχειρίδιο, ενώ είναι δεδομένο ότι σε αυτό ανέτρεξαν στελέχη του κρατικού μηχανισμού, ακόμη και στο ανώτατο επίπεδο, τα οποία κλήθηκαν να διαχειριστούν πτυχές της πανδημίας στην Ελλάδα. Το βιβλίο περιλαμβάνει τα κύρια πανδημικά επεισόδια που έχουν καταγραφεί στην ανθρώπινη Ιστορία μαζί με τις βασικές ιστορικές και κοινωνιολογικές τους επιδράσεις. Κυρίως, καθιστά σαφές στον αναγνώστη ότι η κάθε πανδημία άφησε το στίγμα της για πολλά χρόνια μετά το τέλος της. Αρκετές δε άφησαν το στίγμα τους σε καθημερινές συμπεριφορές και αλληλεπιδράσεις έως και σήμερα.

Τεύχος 641 (Νοέμβριος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>