Αλέξης Ηρακλείδης-Άντα Διάλλα
Η ανθρωπιστική επέμβαση κατά τον δέκατο ένατο αιώνα

εκδ. Επίκεντρο, 2021, σελ.: 312, τιμή: 16,00 €

Μέχρι πρόσφατα ήταν ελάχιστα γνωστό ότι υπήρχε ανθρωπιστική επέμβαση κατά τον 19ο αιώνα. Οι περισσότεροι μελετητές δεν  γνώριζαν ότι η ανθρωπιστική επέμβαση έχει μακρά Ιστορία και δεν αποτελεί φαινόμενο μονάχα της μεταψυχροπολεμικής εποχής. Τον 19ο αιώνα την ανθρωπιστική δικαιολόγηση την επικαλέστηκαν οι κυβερνήσεις, ο Τύπος, η κοινή γνώμη και οι νομικοί διεθνολόγοι από την επέμβαση των τριών μεγάλων δυνάμεων στην Ελληνική Επανάσταση (1821-1931) μέχρι την πιο αμφιλεγόμενη επέμβαση των ΗΠΑ στην Κούβα το 1898, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις χωρίς τη χρήση ένοπλης βίας σε ανθρωπιστικά δράματα. Το δόγμα της ανθρωπιστικής επέμβασης ήταν στο ζενίθ του στον λόγο του Διεθνούς Δικαίου από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1930 και ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1870 και μετά.

Η ανθρωπιστική επέμβαση –δηλαδή η στρατιωτική επέμβαση με στόχο τη σωτηρία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων– γύρω στο 1990 εισήλθε στη δημόσια συνείδηση όσο ποτέ κατά τον 20ό αιώνα. Κατέλαβε κεντρική θέση στην επιστημονική έρευνα και στη σκέψη αυτών που παίρνουν αποφάσεις καθώς και στους διεθνείς οργανισμούς και κέντρισε τη φαντασία του ευρύτερου κοινού όσο ελάχιστα άλλα πολιτικά θέματα στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο.

Η ευρέ­ως δι­α­δε­δο­μέ­νη άπο­ψη, τό­σο στην Ελ­λά­δα όσο και στο εξω­τε­ρι­κό, είναι ότι η αν­θρω­πι­στι­κή επέμ­βα­ση απο­τε­λεί ένα από τα φαι­νό­με­να της με­τα­δι­πο­λι­κής επο­χής. Ωστό­σο η απαρ­χή της αν­θρω­πι­στι­κής επέμ­βα­σης ανά­γε­ται στον 19ο αιώ­να, με πρώ­τη της εκ­δή­λω­ση τη Ναυ­μα­χία στο Να­βα­ρί­νο (Οκτώ­βρι­ος 1827).

Από την πρώτη στιγμή η ανθρωπιστική επέμβαση θεωρείτο μια αμφιλεγόμενη επιλογή για τα κράτη. Από το 1835 και για εκατό και πλέον χρόνια, μέχρι και τη δεκαετία του 1930, οι υπέρμαχοι της ανθρωπιστικής επέμβασης, εξήραν τη στάση των τριών μεγάλων δυνάμεων στο Ναβαρίνο και ό,τι ακολούθησε την ελληνική περίπτωση. Οι οπαδοί της Realpolitik, αντίπαλοι οποιασδήποτε ιδέας περί ανθρωπιστικών ή ηθικών αξιών στην ενάσκηση της εξωτερικής πολιτικής των κρατών, όπως ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντισραέλι, το 1877 αναφερόταν με αποτροπιασμό στο Ναβαρίνο, ως την «αιματηρή γκάφα», την ίδια στιγμή που έστελνε το Βρετανικό Ναυτικό να υποστηρίξει τους Οθωμανούς έναντι των Βουλγάρων που υπέφεραν. Ήταν από τις λιγοστές φορές που μια ευρωπαϊκή δύναμη δεν επενέβη υπέρ των χριστιανών υπηκόων του Σουλτάνου.

Το βι­βλίο των Αλέξη Ηρακλείδη και Άντας Διάλλα, πα­ρου­σι­ά­ζει και ανα­λύει την αν­θρω­πι­στι­κή επέμ­βα­ση στη θε­ω­ρία και στην πρά­ξη κα­τά τον 19ο αιώ­να, κα­θώς και την απαρ­χή της που βρί­σκε­ται στην Ανα­γέν­νη­ση, με την ιδέα του «δί­καιου πο­λέ­μου» κα­τά της τυ­ραν­νί­ας. Ιδι­αί­τε­ρη έμ­φα­ση δί­δε­ται στη δι­χο­το­μία πο­λι­τι­σμού-βαρ­βα­ρό­τη­τας, στο δι­ε­θνές δί­καιο (υπέρ­μα­χοι και πο­λέ­μιοι της αν­θρω­πι­στι­κής επέμ­βα­σης) και στη δι­ε­θνή πο­λι­τι­κή θε­ω­ρία σε σχέ­ση με την επέμ­βα­ση. Επί­σης εξε­τά­ζο­νται λε­πτο­με­ρώς οι τέσ­σε­ρεις πιο εμ­βλη­μα­τι­κές πε­ρι­πτώ­σεις αν­θρω­πι­στι­κής επέμ­βα­σης κα­τά τον 19ο αιώ­να: στην Ελ­λη­νι­κή Επα­νά­στα­ση (1821-1832), στις σφα­γές στον Λί­βα­νο και τη Συ­ρία (1860-1861), στη Βαλ­κα­νι­κή Κρί­ση και στις θη­ρι­ω­δί­ες κα­τά των Βουλ­γά­ρων (1875-1878) και η επέμ­βα­ση των ΗΠΑ στην Κού­βα κα­τά τον Κου­βα­νι­κό Πό­λε­μο Ανε­ξαρ­τη­σί­ας (1895-1898).

Τεύχος 641 (Νοέμβριος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>