Δημητρίου Κ. Γιαννακόπουλου
Η Εξεγειρόμενη Ευρώπη του 1820-21

Εκδόσεις Επίκεντρο, 2021, σελ.: 296, τιμή: 14,40 €

Η πτώση του ναπολεόντειου καθεστώτος το 1815 σήμανε διαφορετικά πράγματα για τους ισχυρούς της εποχής, από τη μια πλευρά, και για τους μεταγενέστερους ιστορικούς, από την άλλη. Εκεί που οι πρώτοι ήθελαν να βλέπουν την απαλλαγή του κόσμου από τους αλλεπάλληλους πολέμους και τις ιδέες της μισητής Γαλλικής Επανάστασης, οι δεύτεροι θα διαπίστωναν ότι το ανατρεπτικό πνεύμα, που υποτίθεται ότι είχε ταφεί στο Συνέδριο της Βιέννης, είχε προλάβει να δημιουργήσει την κληρονομιά του. Στην επαναστατική φάση του 1820-1821, σημαντική κρίνεται και η εμπλοκή του γαλλικού παράγοντα, παρότι οι εσωτερικές εξελίξεις στη μεταναπολεόντεια Γαλλία αντιμετωπίζονται συχνά ως ζήτημα εσωτερικού ενδιαφέροντος. Η μεταναπολέοντεια Γαλλία θα καταστεί και πάλι  η μήτρα του επαναστατικού Φιλελευθερισμού. Θα προσδώσει σε αυτόν «μεσογειακά» και «περιφερειακά» χαρακτηριστικά, όταν οι Γάλλοι φυγάδες θα μεταλαμπαδεύσουν το  φιλελεύθερο πνεύμα στις γειτονικές, Ιβηρική και Ιταλική Χερσόνησο. Διαδεχόμενες η μια με την άλλη, οι εξεγέρσεις στην Ισπανίας, στην Πορτογαλία, στη Νάπολη και στο Πεδεμόντιο, συνιστούν αλυσιδωτές αντιδράσεις και για τον λόγο αυτό χαρακτηρίστηκαν συγκυριακά φαινόμενα.

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε η μόνη από τις επαναστάσεις του α΄ μισού του 19ου αιώνα που έδωσε πλούσιους τους καρπούς της, εφόσον οδήγησε στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Η χρονική σύμπτωση της Ελληνικής Επανάστασης με τα δυτικοευρωπαϊκά κινήματα του 1820-1821, αναβαθμίζει την ιστορική τους σπουδαιότητα. Πολλοί από τους Ευρωπαίους επαναστάτες των αποτυχημένων εξεγέρσεων (Ιταλοί και Γάλλοι, κυρίως) πέρασαν στον ελλαδικό χώρο, συνέβαλαν ηρωικά στην εδραίωση της επανάστασης των Ελλήνων και στην πολιτειακή τους συγκρότηση και ασφαλώς τους μετέδωσαν τις φιλελεύθερες ιδέες.

Σημαντικά στοιχεία για τη σύνδεση της Ελληνικής Επανάστασης με τα υπόλοιπα μεσογειακά κινήματα μπορούν να ανιχνευτούν στην ίδρυση και δράση της «Φιλικής Εταιρείας», ως της κυρίαρχης επαναστατικής οργάνωσης των υπόδουλων Ελλήνων.

Πριν από διακόσια χρόνια η Ιδέα της Ελευθερίας, που είχε κληροδοτήσει η Γαλλική Επανάσταση, είχε καταπιέσει η Παλινόρθωση, αλλά είχε θρέψει η πολιτική συνωμοσία, ξεπρόβαλε απειλητική για τους Τυράννους, στην Ισπανία και στην Ιταλική Χερσόνησο. Παρόμοια διαδρομή είχε ακολουθήσει η ίδια επαναστατική ιδέα και στη Βαλκανική Χερσόνησο προκαλώντας, σχεδόν ταυτόχρονα, και τον ξεσηκωμό των υπόδουλων Ελλήνων κατά του Οθωμανού τυράννου.

Στο βιβλίο του Δημητρίου Κ. Γιαννακόπουλου, εκτίθεται η άγνωστη στο ευρύτερο κοινό πορεία των ιταλοϊβηρικών κινημάτων του 1820-1821, με έμφαση στις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις και στη σχέση τους με το momentum της ελληνικής εξέγερσης. Το κυρίως ενδιαφέρον του στρέφεται στην επίδραση που δέχτηκε από το πνεύμα του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού μια εξεγειρόμενη εθνότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θρησκευτικοκεντρικού χαρακτήρα, φιλορωσικού προσανατολισμού και ριζοσπαστικών επιδιώξεων.
Εξετάζει έτσι τη στάση της γενιάς της Ελληνικής Επανάστασης απέναντι στα δυτικοευρωπαϊκά κινήματα, όπως αυτή αποτυπώνεται στις «ιστορίες» και στα «απομνημονεύματα» σημαντικών εκπροσώπων της, και οδηγείται σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τις ελληνικές προσλήψεις του επαναστατικού πνεύματος της Δύσης στο κρίσιμο διάστημα της προετοιμασίας και της έκρηξης της πρώτης μεγάλης Επανάστασης του 19ου αιώνα.

Τεύχος 639 (Σεπτέμβριος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>