Φώτης Βασιλείου
Βυζάντιο (324-451), Η Ανάδυση Μιας Νέας Αυτοκρατορίας

εκδ. Παπαζήση, 2021, σελ. :290, τιμή: 15,00 €

Η εικόνα του μεγάλου Κωνσταντίνου που κυριαρχεί σήμερα στη χώρα μας είναι αυτή των λειτουργικών εικόνων: ένας εστεμμένος γενειοφόρος μεσήλικας, που φέρνει επισκοπικό σχήμα και στέκεται κοιτάζοντας μπροστά και έχοντας στο πλάι τη μητέρα του κι ανάμεσά τους ένα Σταυρό. Αντιθέτως το 324, όταν ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας, οι πολίτες της αυτοκρατορίας αντίκριζαν στους ανδριάντες και τις προτομές που κοσμούσαν τα φόρα και τα δημόσια κτίρια, ή στα νομίσματα που χρησιμοποιούσαν για τις συναλλαγές τους, έναν νεαρό άνδρα αγένειο, με μεγάλα στοχαστικά μάτια στραμμένα προς τον ουρανό και διάδημα να κοσμεί τα κοντά πυκνά μαλλιά του. Σε μια πρώτη ματιά τα δυο πορτραίτα δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικά. Η προσεκτική όμως παρατήρηση αποκαλύπτει και στις δυο απεικονίσεις η πνευματικότητα του αυτοκράτορα κυριαρχεί, έστω κι αν δηλώνεται με διαφορετικά μέσα. Ο Κωνσταντίνος της εικόνας, ο Κωνσταντίνος που γνωρίζουμε εμείς, κουβαλάει το αγρόσυρτο κι αιθέριο μιας άχρονης πνευματικότητας· ο άνδρας που εικονίζεται στα αγάλματα και στα νομίσματα συνδυάζει τον υπερβατικό στοχασμό με τη γήινη ενέργεια της νιότης.

Γεννημένος περί το 725 στη Ναϊσσό, πέρασε μεγάλο μέρος της εφηβικής και νεανικής του ηλικίας στην αυλή του Διοκλητιανού, αρχικά στην Αντιόχεια και μετά στη Νικομήδεια, συμμετείχε στην εκστρατεία του Γαλέριου εναντίον των Περσών στο ανατολικό μέτωπο και αργότερα συνόδεψε τον Διοκλητιανό στην περιοδεία του στην Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Το 305 μετέβη στη Γαλατία για να συναντήσει τον πατέρα του, Αύγουστο του Δυτικού Τμήματος της αυτοκρατορίας και μαζί αναχώρησαν για τη Βρετάνη για να πολεμήσουν τους Πίκτες, Με άλλα λόγια, πριν ανακηρυχθεί διάδοχος του πατέρα του, ο Κωνσταντίνος είχε διασχίσει σχεδόν όλη την αχανή αυτοκρατορία.

Κατά τη διάρκεια της μακράς βασιλείας του, προώθησε πολιτικές που στόχευαν στην ενοποίηση του κράτους και στην ενίσχυση της εσωτερικής συνοχής του. Παρά το γεγονός ότι πολλές φορές οι αποφάσεις του μοιάζουν να είναι αντιφατικές, η μεγάλη εικόνα δείχνει ότι οι κινήσεις του υπηρετούσαν έναν μακρόπνοο σχεδιασμό, αρκετά ευέλικτο ώστε να προσαρμόζεται κάθε φορά στις νέες συνθήκες. Ο Κωνσταντίνος, κατά συνέπεια δεν είναι μόνο άγιος και ισαπόστολος, υπήρξε ιδιοφυής στρατιωτικός και οραματιστής πολιτικός.

Ο Φώτης Βασιλείου –καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο–, στο βιβλίο του δεν προχωρεί μόνο σε μια λεπτομερή ιστορική καταγραφή της περιόδου 324-451, αλλά περιγράφει την ανάδυση του μεσαιωνικού Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους. Δείχνει το πώς και γιατί το  Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος αναγεννήθηκε, ώστε να αποτελέσει σιγά-σιγά αυτό που σήμερα αναγνωρίζουμε ως Βυζάντιο. Πρόκειται για μια συναρπαστική περίοδο της ευρωπαϊκής Ιστορίας, η οποία μόλις απέβαλε το στίγμα της «παρακμής» και της «πτώσης» αποκάλυψε τον πλούτο και το βάθος της.

Χωρίς να αποτελεί μια λεπτομερή ιστορική αφήγηση της περιόδου, το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να φωτίσει με τρόπο απρόσμενο και δημιουργικό μια συναρπαστική περίοδο της ευρωπαϊκής Ιστορίας, η οποία στάθηκε το μεταίχμιο και η αρχή ενός νέου κόσμου.

Τεύχος 639 (Σεπτέμβριος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>