Γιάννης Κοτσώνης
Η ελληνική επανάσταση και οι αυτοκρατορίες
Η Γαλλία και οι Έλληνες, 1797-1830,

εκδ. Αλεξάνδρεια, 2020, σελ.: 160, τιμή: 11,00 €

Τους αιώνες πριν από την Ελληνική Επανάσταση και τον Πόλεμο για την Ανεξαρτησία πολύ μικρό μέρος του κόσμου ήταν οργανωμένο σε έθνη-κράτη. Από τη δεκαετία του 1790 η Γαλλία συνιστούσε την πρώτη προσπάθεια οργάνωσης γύρω από την ιδέα του εθνικού ανήκειν, από την περίοδο του Ναπολέοντα πάλευε για ένα εναλλακτικό αυτοκρατορικό επίχρισμα, αποτελούσε για δεκαετίες την εξαίρεση, αλλά και εκεί ήταν μια διεργασία σε εξέλιξη. Η κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι μέλλοντες Έλληνες ήταν σε μεγάλο βαθμό ο κανόνας, με την έννοια ότι δεν είχαν κράτος, η εθνική συνείδησή τους ήταν υπό διαμόρφωση και τα οράματα για ένα έθνος-κράτος ήταν πολύ σπάνια.

Η εγκαθίδρυση της ανεξάρτητης Ελλάδας δεν άλλαξε αυτή την πραγματικότητα, και οι περισσότεροι που θα μπορούσαν να θεωρηθούν Έλληνες παρέμεναν σε άλλα βασίλεια και άλλες αυτοκρατορίες. Η Γαλλία ήταν μια καινούργια και ελκυστική επιλογή για τους Έλληνες με μεγάλη κινητικότητα, ενώ ο στρατός πρόσφερε μια καλή σταδιοδρομία. Η άφιξη των στρατευμάτων της Δημοκρατίας της Γαλλίας το 1797 στις ακτές των Βαλκανίων και στα Επτάνησα έφερε μαζί της την ιδέα του νεωτερικού κράτους. Με το καταλυτικό αυτό γεγονός και την ενεργή παρέμβαση των άλλων αυτοκρατορικών δυνάμεων στην περιοχή δημιουργήθηκαν νέες κοινωνικές και οικονομικές δυνατότητες για τους Έλληνες, που μπορούσαν να υπηρετούν οποιαδήποτε δύναμη. Ταυτόχρονα πρόβαλε η δυνατότητα για ένα διαφορετικό καθεστώς και έναν διαφορετικό, εθνικό εαυτό.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο συντελέστηκε η Ελληνική Επανάσταση. Το 1830, με το τέλος της επαναστατικής περιόδου, τα δεδομένα άλλαξαν. Και πάλι η Γαλλία, με την αποστολή εκστρατευτικού σώματος στον Μοριά για να εκδιώξει τους τελευταίους μουσουλμάνους, εγκαινίασε τη νέα εποχή και επιβεβαίωσε ότι η Ελλάδα θα ήταν ένα χριστιανικό έθνος-κράτος. Ωστόσο, ενώ η επαναστατική Γαλλία είχε εμπνεύσει την ιδέα του έθνους και της δημοκρατίας, όπως εκφράστηκε στις Εθνοσυνελεύσεις της Ελληνικής Επανάστασης με τις φιλελεύθερες διακηρύξεις τους, η συγκρότηση του ελληνικού κράτους καθορίστηκε τελικά από το πλαίσιο που είχε διαμορφωθεί μετά την ήττα του Ναπολέοντα και το συνέδριο της Βιέννης.

Ο Γιάννης Κοτσώνης –Καθηγητής ευρωπαϊκής Ιστορίας στο New York University–, εξετάζει την Ελληνική Επανάσταση μέσω της επιρροής την οποία ασκούσε η Γαλλία στην περιοχή και τοποθετεί την απαρχή της νωρίτερα από την συνήθη χρονολογία. Την τοποθετεί το 1797, όταν η Δημοκρατία της Γαλλίας έφθασε στα Επτάνησα, σημειώνοντας την σημαντικότητα του γεγονότος ότι η Γαλλία και οι άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις που έφθασαν ύστερα από εκείνη έδειξαν τη δυνατότητα για ένα διαφορετικό καθεστώς και ένα διαφορετικό εαυτό, έναν εθνικό εαυτό. Η Ελλάδα, όπως και κάθε νέο έθνος υπήρξε προϊόν αυτοκρατοριών. Το 1821 σηματοδότησε τη δημιουργία ενός νέου έθνους και ενός νέου κράτους. Η ανεξαρτησία υλοποιήθηκε με μια αυτοκρατορία διαφορετικού είδους, μια χρηματοπιστωτική αυτοκρατορία δανείων, χρέους και προσχημάτων για επεμβάσεις, με συνέπεια μια ανεξάρτητη χώρα να μην είναι πλήρως κυρίαρχη μέχρι σήμερα.

Τεύχος 636 (Ιούνιος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>