Diana Preston
Οκτώ μέρες στην Γιάλτα

Μετάφραση: Κωστής Πανσέληνος, εκδ. Μεταίχμιο, 2021, σελ.: 628, τιμή: 17,00 €

Τον τελευταίο χειμώνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τσόρτσιλ, ο Ρούζβελτ και ο Στάλιν βρέθηκαν στη Γιάλτα (από 4 έως 11 Φεβρουαρίου 1945), όπου σε οκτώ μέρες παζαριών, πήραν αποφάσεις για το τελικό στάδιο του πολέμου ενάντια στη Γερμανία, το πώς θα έπρεπε να κυβερνηθεί η ηττημένη και κατακτημένη Γερμανία, τον καταστατικό χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και τις σφαίρες επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια και την Ελλάδα. Μόλις τρεις μήνες αργότερα και λιγότερο από μια βδομάδα μετά την παράδοση της Γερμανίας, o Ρούζβελτ ήταν νεκρός και ο Τσόρτσιλ έγραφε στον νέο Πρόεδρο, τον Τρούμαν, για ένα «σιδηρούν παραπέτασμα» που είχε «στηθεί επί των Ρωσικών συνόρων».

Ο Τσόρτσιλ, που είχε κλείσει τα εβδομήντα τον προηγούμενο Νοέμβριο, ήταν ο μεγαλύτερος από τους τρεις. Ο Στάλιν γεννημένος τον Δεκέμβριο του 1878, ήταν 66. Και ο νεότερος ο Ρούζβελτ, έκλεισε τα 63 στις 30 Ιανουαρίου του 1945. Οι αγωνίες και τα άγχη του αξιώματος και του πολέμου είχαν σημαδέψει και τους τρεις. Κανείς τους δεν ήταν απόλυτα υγιής, και ο Ρούζβελτ βρισκόταν σίγουρα σε χειρότερη κατάσταση.

Αμέσως με τη λήξη της διάσκεψης, τόσο ο Ρούσβελτ όσο και ο Τσόρτσιλ παραδέχτηκαν κατ’ ιδίαν πως αναφορικά με την Ανατολική Ευρώπη, και ειδικά την Πολωνία, τα αποτελέσματα απείχαν πολύ από τα επιθυμητά, αλλά ήταν τα καλύτερα που μπορούσαν να καταφέρουν. Η θέση στην οποία βρέθηκαν είχε πολλές ομοιότητες με αυτήν της ίδιας της Κριμαίας σήμερα, που προσαρτήθηκε από τη Ρωσία, και αυτήν της ανατολικής Ουκρανίας, όπου διάφορες μειονότητες αμφισβητούν τα σύνορα· και στις δύο περιπτώσεις, οι αρχηγοί του δυτικού κόσμου έχουν στη διάθεσή τους λίγες μόνο κυρώσεις που μπορούν να επιβάλουν κατά της Ρωσίας, και το κυριότερο εργαλείο τους είναι η άσκηση ηθικής πίεσης. Ο Στάλιν ήταν απόλυτα πεπεισμένος πως «όποιος κατέχει μια περιοχή, επιβάλλει επίσης σε αυτήν και το δικό του κοινωνικό σύστημα. Ο καθένας επιβάλλει το σύστημα του  στο βαθμό που του το επιτρέπει η δύναμη του στρατού του».

Η Γιάλτα δεν έβαλε τέλος «στο σύστημα των μονομερών ενεργειών, των αποκλειστικών συμμαχιών, των σφαιρών επιρροής, της ισορροπίας δυνάμεων», όπως ισχυρίστηκε ο Ρούζβελτ κατά την ομιλία του προς το Κογκρέσο την 1η Μαρτίου του 1945. Αποτέλεσε σε γενικές γραμμές, όπως ισχυρίστηκε πιο συγκεκριμένα γύρω από τη συμφωνίας για την Πολωνία στην ίδια ομιλία, «έναν συμβιβασμό».

Η Νταϊάνα Πρέστον, μετά από διεξοδική έρευνα, αποτυπώνει με γλαφυρό τρόπο το χρονικό των οκτώ ημερών που διαμόρφωσαν τον μεταπολεμικό κόσμο, αποκαλύπτοντας τη θέληση του Ρούζβελτ να επιφέρει τη διάλυση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και τη βεβαιότητα του Τσόρτσιλ ότι ο ίδιος και ο αμερικανός πρόεδρος θα κατατρόπωναν τον σύμμαχο αλλά αντίπαλό τους ηγέτη των Σοβιετικών. Ο Στάλιν όμως, που δεν έχανε λέξη από όσα έλεγαν, έκανε παραχωρήσεις μόνο στα χαρτιά, ενώ οι επεκτατικές φιλοδοξίες του σύντομα θα οδηγούσαν στην επιβολή του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη.

Τεύχος 636 (Ιούνιος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>