Mark Woolmer
Φοίνικες, Ιστορία και πολιτισμός

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Μαρία Παπαηλιάδη

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2020, ΣΕΛ.: 384, ΤΙΜΗ: 18,00 €

Η πρώτη εμφάνιση της λέξης που έστω και κατά προσέγγιση να μοιάζει με τον σημερινό όρο «Φοίνικας» είναι η αρχαιοελληνική Φοινίκη στην Ιλιάδα. Ο Όμηρος, δεν χρησιμοποιεί το όνομα Φοίνιξ  ως δηλωτικό της εθνότητας, όπως ίσως θα περίμενε κανείς, αλλά ως όρο που δηλώνει εκείνους που κατάγονταν από κάποια παράκτια πόλη της Συροπαλαιστίνης. Έχει αποδειχτεί από την επιστημονική έρευνα ότι η χρήση του όρου Φοίνιξ  από τους Έλληνες και τους Ρωμαίους συγγραφείς έδειξαν ότι χρησιμοποιούνταν σχεδόν αποκλειστικά για να δηλώσει τους ανθρώπους από κάποια από τις παράκτιες πόλεις της Συροπαλαιστίνης όταν ταξίδευαν μακριά από την πατρίδα τους, και σπανίως ως όνομα που δήλωνε την εθνότητα. Πρέπει να επισημανθεί εδώ ότι τον όρο Φοίνιξ, ποτέ δεν χρησιμοποίησαν οι ίδιοι οι «Φοίνικες» για τον αυτοπροσδιορισμό τους.

Από όλους τους λαούς της αρχαίας Εγγύς Ανατολής, εκείνοι που θεωρητικά επηρέασαν περισσότερο την Ιστορία της Μεσογείου ήταν οι Φοίνικες. Κατείχαν μια στενή λωρίδα γης κατά μήκος των παραλίων του σημερινού Λιβάνου, της Συρίας και του βόρειου Ισραήλ, υπήρξαν ικανότατοι έμποροι και, αντίθετα από τους Σύρους και τους Χαναναίους γείτονές τους, ποτέ δεν επεδίωξαν να δημιουργήσουν μια ενιαία αυτοκρατορία ή ένα ενιαίο βασίλειο, αλλά ίδρυσαν αρκετές πόλεις-κράτη.

Tύρος, Σιδώνα, Βηρυτός, Βύβλος, Άραδος, Μοτύη, Καρχη­δόνα…: πόλεις που άφησαν η καθεμία το δικό της στίγμα στην ιστορία της Μεσογείου, πρωτοπορώντας στο εμπόριο και στη ναυτιλία. Πόλεις φοινικικές, συνδεδεμένες με έναν λαό που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα για τους ιστορικούς της Αρχαιότητας. Μολονότι οι κλασικές πηγές απονέμουν στους Φοίνικες την τιμή ότι ήταν αυτοί που μετέφεραν στη Δύση την πρώτη αλφαβητική γραφή, με βάση την οποία ανέπτυξαν οι Έλληνες το ελληνικό αλφάβητο, η φοινικική γραμματεία δεν έχει αφήσει κανένα ίχνος στην ιστορία. Επιπλέον, καθώς οι Φοίνικες ζούσαν σε μια χαλαρή συνομοσπονδία εμπορικών πόλεων-κρατών με μεγάλη γεωγραφική διασπορά, και δεν αποτελούσαν ένα ενιαίο κράτος με σαφώς καθορισμένα σύνορα, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κατανοήσουμε την κοινωνική τους οργάνωση.

Αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν πραγματοποιήθηκαν συστηματικές ανασκαφές σε φοινικικές θέσεις νωρίτερα από τα μέσα του 20ού αιώνα, καθώς και στον κοινότοπο χαρακτήρα του φοινικικού υλικού πολιτισμού, σε σύγκριση με τα μνημειώδη λίθινα ανάγλυφα της Ασσυρίας, τις σαρκοφάγους και τους βασιλικούς τάφους της Αιγύπτου, και τα εξαιρετικά αγγεία και αγάλματα της αρχαϊκής και κλασσικής Ελλάδας.

Ο Μαρκ Γούλμερ, αξιοποιώντας τα πορίσματα της πιο πρόσφατης ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας, παρουσιάζει μια νέα αποτίμηση αυτού του συναρπαστικού αλλά μυστηριώδους σημιτικού λαού. Εξετάζοντας την ιστορία, τον υλικό πολιτισμό, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τη διακυβέρνηση, το εμπόριο και την επέκταση από την περιοχή του Λιβάνου στη Δυτική Μεσόγειο, διευρευνά τη Φοινίκη σε όλη την παράδοξη περιπλοκότητά της. Φωτίζοντας πολλά από τα μυστήρια και τις αντιφάσεις που περιβάλλουν τους Φοίνικες, ο συγγραφέας καταδεικνύει όχι μόνο τον δυναμισμό και τον πλούτο της κουλτούρας τους αλλά και τον ιδιαίτερα ισχυρό αντίκτυπό τους στην ευρύτερη ιστορία της Μεσογείου.

Τεύχος 628 (Οκτώβριος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>