Δημήτρης Ε. Φιλιππής
Ισπανικός εμφύλιος (1936-1939)
Διαίρεση, διχόνοια και διχασμός στην Ισπανία του 20ού αιώνα

Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2020, ΣΕΛ.: 222, ΤΙΜΗ: 15,00 €

Ο Ισπανικός Εμφύλιος ή ο Πόλεμος της Ισπανίας, ή ο Πόλεμος των «δύο Ισπανιών» διήρκεσε σχεδόν 1000 ημέρες, από τις 18 Ιουλίου 1936 έως την 1η Απριλίου 1939. Ως γνωστόν νικήτρια βγήκε η «Ισπανία του Εθνικού Μετώπου» ή η «Εθνική Ισπανία του Φράνκο» και ηττήθηκε η Β΄ Ισπανική Δημοκρατία ή η «Ισπανία του Λαϊκού Μετώπου». Κατά γενική παραδοχή, σε μεγάλο βαθμό η νίκη πιστωνόταν προσωπικά στον στρατάρχη Φρανθίσκο Φράνκο. Σύμφωνα με φιλοφρανκιστές ιστορικούς, ο “θρίαμβος των Εθνικών” ξεκίνησε με το στρατιωτικό πραξικόπημα της 17ης-18ης Ιουλίου 1936 και διήρκεσε έως τον θάνατό του Φράνκο στις 20 Νοεμβρίου 1975.

Σ’ έναν αιώνα εμφύλιων σπαραγμών (1833-1936), ο Ισπανικός Εμφύλιος (1936-39) αναδείκνυε κατά το πλέον τραγικό τρόπο τον Διχασμό της “πληθυντικής Ισπανίας”. Άλλος πόλεμος κι άλλοι εμφύλιοι έγιναν στην “αναρχοαυτόνομη Καταλονία”, άλλος-οι στην παραδοσιακά συντηρητική και καθολική Βασκική, άλλος-οι στις “δεξιές περιφέρειες” Ναβάρα, Καστίλλη-Λεόν, Γαλικία, άλλος-οι “στους χώρους της κολεκτίβας και της επανάστασης” στην Καταλανοαραγονία και την Ανδαλουσία, άλλος-οι στις τρεις πρωτεύουσες της Δημοκρατίας (Μαδρίτη, Βαλένθια, Βαρκελώνη). Επιθετικός ο πόλεμος του αντεπαναστατικού ενιαίου Μπλόκου της Δεξιάς, αμυντικός του επαναστατικού Λαϊκού (πολυ)Μετώπου της Αριστεράς. Προτεινόμενος ορισμός: «Ο Ισπανικός Εμφύλιος είναι η σύγκρουση της δεξιάς αντίληψης για την Ισπανία με τις αριστερές αντιλήψεις για τις Ισπανίες και, παράλληλα, η σύγκρουση αυτών των αριστερών αντιλήψεων μεταξύ τους και της κάθε μίας με τον εαυτό της».

Πόσοι ήταν οι νεκροί και ποιο το μέγεθος των υλικών καταστροφών του Πολέμου της Ισπανίας; Επρόκειτο για γενοκτονία, για σχέδιο εξόντωσης ή για τίποτα από τα δύο; Πως θα ήταν η χώρα χωρίς το πραξικόπημα του 1936; Ήταν δυνατόν να αποφευχθεί ο Πόλεμος και η συνέχειά του, ο Φρανκισμός; Η ιστοριογραφία της ηττημένης πλευράς από τη μία, και η φιλοφρανκική από την άλλη, δίνουν τις εκδοχές τους, ενόσω συνεχίζουν τις έρευνές τους και την “πολεμική”: μεταξύ τους…

Η νίκη της Εθνικής Ισπανίας του Φράνκο οδηγούσε στην εξορία «τις ηττημένες Ισπανίες της Δημοκρατίας, της μεταρρύθμισης και της επανάστασης». Ο Φρανκισμός μακροημέρευσε πάνω στον “μεγάλο φόβο”: «Ή Καουντίγιο ή Εμφύλιος». Ύστερα, η μετάβαση από τη δικτατορία στη Δημοκρατία επιτεύχθηκε χάρη στη “συμφωνία της σιωπής” ανάμεσα στους νικητές και τους ηττημένους του Εμφυλίου, ενώ η μεταπολίτευση εδραιώθηκε in absentia της ιστορικής μνήμης.

Σήμερα, με αφορμή το καταλανικό ζήτημα, επέστρεψαν η Διχόνοια και η απειλή της Διαίρεσης, ενώ η πολεμική του Διχασμού συνεχίζεται στα τυπογραφεία ανάμεσα στη φιλοφρανκική και την αντιφρανκική ιστοριογραφία.

To άκρως ενδιαφέρον βιβλίο του Δημήτρη Ε. Φιλιππή προστίθεται σε μιαν ανεξάντλητη ιστοριογραφία για τον Ισπανικό Εμφύλιο και τον ισπανικό εικοστό αιώνα, που πλαισιώνει και πλαισιώνεται από μια, επίσης ανεξάντλητη, πολιτισμική παραγωγή: μυθοπλασία, ιστορικά ντοκιμαντέρ, κατάλογοι εκθέσεων (ζωγραφική, αφίσα, φωτογραφία κλπ.). Ο συγγραφέας δοκιμάζει την εναλλακτική να ιστορήσει “κατ’ αναδρομή” τον “ανατρεπτικό” ισπανικό 20ό αιώνα και να αποτυπώσει κατά το δυνατόν, τη μεγάλη εικόνα του.

Τεύχος 628 (Οκτώβριος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>