Λίνα Λούβη
Η Ευρώπη των Ελλήνων
Πρότυπο, απειλή, προστάτις, 1833-1857

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2020, ΣΕΛ.: 344, ΤΙΜΗ: 16,96 €

Αν και η ιστοριογραφία των τελευταίων ετών αμφισβητεί την ευρωπαϊκή Ιστορία, αναδεικνύοντας τους δεσμούς των ευρωπαϊκών χωρών με τον υπόλοιπο κόσμο ως ένα πλέγμα αμοιβαίας αλληλεπίδρασης, ο ηγεμονικός ρόλος της Ευρώπης καθ’ όλη τη διάρκεια του μακρού 19ου αιώνα παραμένει αδιαπραγμάτευτος.

Το “αρχαιοελληνικό ιδεώδες” και ο χριστιανισμός, ως κυρίαρχα συστατικά της ευρωπαϊκής ταυτότητας, συνιστούσαν τη συνηθέστερη και ευκολότερη εξήγηση για την ευρωπαϊκή πολιτισμική «υπεροχή». Αναγορεύοντας, ήδη από τον 18o αιώνα, την αρχαία Ελλάδα ως λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, η Ευρώπη κατοχύρωνε την ανωτερότητά της ενώ, και η “Νέα Αρχαία Ελλάδα”, εκπροσωπώντας την Ευρώπη, αποτελούσε ταυτοχρόνως και μέρος της· η περιήγηση της ευρωπαϊκής ελίτ στην Ελλάδα και η άνθηση των κλασσικών σπουδών θα συμβάλλουν καθοριστικά ώστε η “Νέα” αυτή “Αρχαία Ελλάδα” να αρχίσει να θεωρείται ως επικείμενη εθνική επικράτεια.

Από την πλευρά τους, και Έλληνες διανοούμενοι, στον αιώνα του Διαφωτισμού πια, εκφράζουν τον θαυμασμό τους προς τη δυτική Ευρώπη. Η “μισητή” χώρα των Λατίνων, ο μεγάλος εχθρός του Βυζαντίου, η “σχισματική” Δύση, αντικαθίσταται από την “αμερόληπτη” Ευρώπη, η οποία θα γίνει σταδιακά για την ελληνική διανόηση η “πεπολιτισμένη” Ευρώπη· μαζί με τη συχνότερη χρήση του όρου θα εκφράζεται και θαυμασμός για τα επιτεύγματά της και την παιδεία της. Τώρα πια η Ευρώπη είναι για τους Έλληνες ο τόπος απ’ όπου θα έρθει η ελευθερία.

Στα κείμενα που συντάχθηκαν κατά την Επανάσταση, καθώς και στα απομνημονεύματα των Αγωνιστών, η Ευρώπη, μολονότι δεν φαίνεται να απασχολεί πολύ τους συγγραφείς, είναι μια αόριστη οντότητα με την οποία οι συντάκτες των κειμένων, και δια μέσου αυτών ο λαός, βρίσκονται σε συνεχή διάλογο.

Η Λίνα Λούβη –καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Θεωρίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο– με βάση την πολιτική συγκυρία διερευνά μέσω του Τύπου που διαμόρφωνε και αντανακλούσε την κοινή γνώμη, το πώς οι Έλληνες αντιλαμβάνονταν τον ρόλο της Ευρώπης απέναντι στο νεοσύστατο κράτος τους, πως αντέδρασαν στην υποχώρηση του φιλελληνισμού, στις έμμεσες ή άμεσες επεμβάσεις των εγγυητριών Δυνάμεων στο εσωτερικό της χώρας.

Με δεδομένο ότι η θεμελίωση του νέου κράτους από Βαυαρούς  συνιστά σημαντική τομή στις σχέσεις της Ευρώπης με την Ελλάδα, το βιβλίο της Λίνας Λούβη, επικεντρώνεται στη διαφορετική πρόσληψη των τριών εγγυητριών Δυνάμεων από τους Έλληνες, κατά το διάστημα από την ανάρρηση του Όθωνα στον ελληνικό θρόνο έως το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου, εφόσον η χρονική αυτή περίοδος, με την υποχώρηση και του φιλελληνισμού, σηματοδοτεί με τον καλύτερο τρόπο την μετάβαση της Ευρώπης από τον ρόλο του “προστάτη” σε αυτόν του αυστηρού επιτηρητή. Η Ευρώπη, θα επιβλέπει πλέον όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου του νεοσύστατου Βασιλείου, με έμφαση στην αλυτρωτική του πολιτική.

Πρόκειται για μια περίοδο που προσφέρει το καταλληλότερο πλαίσιο για να αναδειχθούν οι αντιφάσεις που χαρακτήριζαν τη στάση των Ελλήνων απέναντι στην Ευρώπη· δίπλα στις “ιδιοτροπίες” και τις “φαντασίες” τους, καταγράφονται οι πικρίες, οι απογοητεύσεις, οι διαψεύσεις από τους “προστάτες” τους.

Τεύχος 627 (Σεπτέμβριος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>