Catherine Merridale
Ο Λένιν στο τρένο

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Μιχάλης Λαλιώτης

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2018, ΣΕΛ.: 368, ΤΙΜΗ: 22,00 €

Τον Απρίλιο του 1917, στο κορύφωμα του Α′ Παγκοσμίου πολέμου, όταν η παραίτηση του τσάρου Νικόλαου συντάραξε την εμπόλεμη Ευρώπη, ο μελλοντικός ηγέτης της επανάστασης των μπολσεβίκων Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν βρισκόταν πολύ μακριά, εξόριστος στη Ζυρίχη. Μόλις πληροφορήθηκε τα νέα, αποφάσισε να επιστρέψει στο Πέτρογκραντ με τρένο. Να διασχίσει τη Γερμανία, να περάσει στη Σουηδία και να συνεχίσει βόρεια μέχρι τα σύνορα στη Χαραπάντα. Αλλά για να φτάσει εκεί, έπρεπε να διασχίσει τη Γερμανία, κάτι που σήμαινε να δεχτεί βοήθεια από τον πιο θανάσιμο εχθρό της Ρωσίας. Το 1917, μια μικρή ομάδα αξιωματούχων στο γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών είχε αρχίσει να σκέφτεται θετικά την ιδέα της χρήσης εξεγέρσεων για την αποσταθεροποίηση των εχθρών. Χρηματοδότησαν στασιαστές στρατιωτικούς στη Γαλλία, εξόπλισαν τους Ιρλανδούς εθνικιστές και ονειρεύονταν να πυροδοτήσουν μια εξέγερση στα σύνορα της Ινδίας. Όταν αναφέρθηκε το όνομα του Λένιν, κατάλαβαν αμέσως πόσες δυνατότητες είχε να υποσκάψει την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας. Αν όλα πήγαιναν καλά κι ο γερμανικός στρατός άδραχνε την ευκαιρία για να καταφέρει ένα αποφασιστικό χτύπημα στη Βρετανία και τη Γαλλία, δεν θα χρειαζόταν για πολύ τη βοήθειά του.

Κάποιοι πίστευαν ότι ο Λένιν ήταν απλώς ένας “χρήσιμος ηλίθιος”, άλλοι ότι θα τον φυλάκιζαν και θα τον εκτελούσαν αμέσως, άλλοι πάλι ότι είχε στην πραγματικότητα ελάχιστους οπαδούς κι ακόμη λιγότερη επιρροή. Όπως έμελλε να αποδειχτεί, έκαναν όλοι μεγάλο λάθος.

Όταν ο Λένιν έφτασε στον Σταθμό Φιλανδίας του Πέτρογκραντ έβγαλε έναν εκρηκτικό λόγο μπροστά στο παθιασμένο πλήθος. Ήταν η στιγμή που η Ρωσική Επανάσταση έγινε Σοβιετική, η γένεση ενός συστήματος εξουσίας και πίστης που άλλαξε για πάντα την ιστορία της Ρωσίας και μεταμόρφωσε το διεθνές πολιτικό κλίμα.

Στη βιβλιογραφία απαντώνται σχετικά βιβλία που ασχολούνται με την ίδια ιστορία, με όσο καλύτερο τρόπο μπορούσαν για την εποχή τους. Ο Έντμουντ Γουίλσον το 1940 χρησιμοποίησε το ταξίδι του Λένιν προς το σταθμό της Φινλανδίας σαν αφορμή να γράψει για τον σοσιαλισμό και προκειμένου να κατασκευάσει μια κλασική Ιστορία διαψευσμένων ελπίδων. Στη δεκαετία του 1950 ο Άλαν Μούρχεντ συνέθεσε μια πιο νηφάλια αφήγηση προκειμένου να αναζητήσει την αλήθεια πίσω από τον γερμανικό χρυσό που υποτίθεται ότι είχε λάβει ο Λένιν. Τη δεκαετία του 1970 ο Μάικλ Πίρσον κατέθεσε τη δική του εκδοχή, αλλά σκόπιμα παρωπιδική απέναντι στην πολιτική. Τέλος ο σοσιαλιστής Μαρσέλ Λίπμαν, με απαρχαιωμένες απόψεις δεν προσέφερε κάτι ιδιαίτερο στη σχετική βιβλιογραφία.

Αντλώντας από ένα εντυπωσιακό σύνολο πηγών και πρωτοεμφανιζόμενου αρχειακού υλικού, η Κάθριν Μέριντεϊλ προσφέρει μια καθηλωτική περιγραφή αυτού του σιδηροδρομικού ταξιδιού με τους ασυνήθιστους επιβάτες, που έμελλε να αλλάξει τον κόσμο, καθώς και των συνωμοσιών και τεχνασμάτων που χρειάστηκαν για την πραγματοποίησή του – με φόντο, μεταξύ άλλων, τη μισοξεχασμένη φιλελεύθερη επανάσταση της Ρωσίας. Συνδυάζει διπλωματική ίντριγκα, κατασκοπική δεινότητα, δεσπόζουσες προσωπικότητες, γραφειοκρατική αποσύνθεση, στρατιωτική Ιστορία και ιδεολογία. Σε υποβλητική ατμόσφαιρα η αφήγησή της έχει όλα τα υλικά του κατασκοπικού θρίλερ.

Τεύχος 617 (Νοέμβριος 2019)

Δείτε Περισσότερα >>