Robert Gerwarth
Οι ηττημένοι | Γιατί δεν τέλειωσε ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος, 1917-1923

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ελένη Αστερίου

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2018, ΣΕΛ.: 412, ΤΙΜΗ: 31,80 €

Για τους δυτικούς Συμμάχους η 11η Νοεμβρίου 1918 ήταν πάντα μια σημαντική ημερομηνία, σημάδι του τέλους ενός πολέμου που είχε αφανίσει μια γενιά και της δικαίωσης των τρομερών θυσιών τους με την πλήρη κατάρρευση των κύριων εχθρών, της Γερμανικής, της Αυστρο-Ουγγρικής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όμως για μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης, ήταν μια μέρα χωρίς σημασία, καθώς η μία χώρα μετά την άλλη καταποντιζόταν σε εφιαλτικές συγκρούσεις. Το 1923 ήταν το έτος κατά το οποίο η ειρήνη έφθασε επιτέλους στην Ευρώπη; Το τέλος των διακρατικών και εμφυλίων πολέμων, σε συνδυασμό με την σχετική οικονομική σταθεροποίηση, δείχνει ότι πράγματι έφθασε. Από τα τέλη του 1923, μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης με την οποία τερματίστηκαν οι συγκρούσεις στην Ανατολία και την Ανατολική Θράκη, η Ευρώπη στο σύνολό της εισήλθε σε μια περίοδο σχετικής πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας.

Η περίοδος αμέσως μετά τον πόλεμο αποδείχθηκε καταστροφική σε μεγάλο βαθμό για το μέλλον της Ευρώπης, καθώς χώρες που ανήκαν και στα δύο εμπόλεμα στρατόπεδα ρημάχτηκαν από επαναστάσεις, πογκρόμ, μαζικές απελάσεις και νέες σημαντικές στρατιωτικές συγκρούσεις. Ενώ στα περισσότερα μέρη ο Μεγάλος Πόλεμος ήταν αναμέτρηση ανάμεσα σε κρατικά στρατεύματα, σ’ αυτές τις νέες συγκρούσεις εμπλέκονταν κυρίως άμαχοι και παραστρατιωτικές δυνάμεις. Εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν στην κεντρική, την ανατολική και τη νοτιοανατολική Ευρώπη για να συγκροτηθούν η ΕΣΣΔ και μια σειρά από αδύναμα και εξαντλημένα μικρά νέα κράτη. Παντού υπήρχαν άνθρωποι που ήθελαν να πάρουν εκδίκηση από πραγματικούς και φανταστικούς εχθρούς, καθώς η ζωή τους δηλητηριάστηκε από το αίσθημα της αδικίας. Μόλις μία δεκαετία αργότερα η άνοδος του Γ΄ Ράιχ και άλλων ολοκληρωτικών καθεστώτων τούς έδωσε την ευκαιρία που ζητούσαν.

Παρότι η Ευρώπη γνώρισε μια σύντομη περίοδο σταθεροποίησης από το 1924 έως το 1929, τα κεντρικά ζητήματα που τέθηκαν αλλά δεν λύθηκαν την περίοδο 1917-1923 θα επανέρχονταν με νέα δριμύτητα στη διεθνή και εσωτερική πολιτική ατζέντα μετά τη Μεγάλη Ύφεση του 1929. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έδωσε τη θέση του σε αλληλοσυνδεόμενες συγκρούσεις των οποίων η λογική και οι στόχοι ήταν ακόμη πιο επικίνδυνοι.

Η Ιστορία της Ευρώπης από το 1917 έως το 1923 είναι κρίσιμης σημασίας για να κατανοήσουμε τους κύκλους της βίας που χαρακτήριζαν τον 20ό αιώνα στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Και αφετηρία αυτής της Ιστορίας πρέπει να είναι τα συγκλονιστικά γεγονότα στη Ρωσία στις αρχές του 1917, όταν το κράτος με τον μεγαλύτερο πληθυσμό από όλα τα εμπόλεμα κράτη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν το πρώτο που περιήλθε στο χάος της επανάστασης και της στρατιωτικής ήττας.

Ο Ρόμπερτ Γκέργουορθ –καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο University College του Δουβλίνου– στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του δείχνει με μια εντυπωσιακή συγκέντρωση λεπτομερειών ότι στην κεντρική, ανατολική και νοτιοανατολική Ευρώπη η σφαγή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν έφθασε κατά κανέναν τρόπο στο τέλος της, όπως συνέβη για τους Βρετανούς και τους Γάλλους στο τέλος του 1918.

Τεύχος 613 (Ιούλιος 2019)

Δείτε Περισσότερα >>