Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός και  Ιωάννης Καποδίστριας

Ιστορία της νεότερης Ελλάδας

Από την εποχή της αλώσεως της Ανατολικής Αυτοκρατορίας

Εκδ. Αρμός, 2024, σελ.: 520, τιμή: 27,50 €

Τον Μάρτιο του 1828 κυκλοφόρησε συντεταγμένη στη γαλλική γλώσσα η Ιστορία της νεότερης Ελλάδας από την εποχή της αλώσεως της Ανατολικής Αυτοκρατορίας του Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού. Όπως διαπιστώνεται από επιστολή του Ιωάννη Καποδίστρια ήταν προϊόν σύμπραξής του με τον Ρίζο Νερουλό, υλοποιήθηκε υπό τις οδηγίες του και υπό τον όρο να γραφτεί στη γαλλική γλώσσα, να μεταφραστεί στην ελληνική και να μην αναφερθεί ποτέ το όνομά του. Όπως αναφέρει σε επιστολή του προς τον μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο (12/24 Απριλίου 1823): «Ήδη από του παρελθόντος έτους η ιδέα πονήματός τινος περί της ενεστώσης καταστάσεως της Ελλάδος είναι το αντικείμενον των τερπνοτέρων ασχολήσεών μου και των ευχών μου». Ως προς την «ιδέαν του πονήματος» διευκρινίζει ότι σκοπείται «…να καταδείξωμεν αφ’ ενός μεν εις τας Ευρωπαϊκάς Κυβερνήσεις, αφ’ ετέρου δε εις τους συμπατριώτας μας, την αλήθειαν … καθ’ όλας αυτής τας σχέσεις». Ο Καποδίστριας σπεύδει ευθύς αμέσως να αναγγείλει τον σκοπό, την «ιδέαν του πονήματός» του: «Θέλει δυνηθή τις ελπίζω να πεισθή ευκόλως:… Ότι οι Έλληνες ουδέποτε έπαυσαν ν’ αποτελώσι κυρίως έθνος».

Η αμετάφραστη έως σήμερα στα ελληνικά και ιστοριογραφικά «θαμμένη» Ιστορία της νεότερης Ελλάδας περιέχει ως τελευταίο ιστορικό γεγονός την έξοδο του Μεσολογγίου κατά την 23η Απριλίου του 1826, διότι αμφότεροι οι συγγραφείς της μετά την εκλογή του Καποδίστρια ως Κυβερνήτη της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1827, αφού πρώτα μετέβησαν στο Λονδίνο, παρέμειναν εκεί επί τετράμηνο και επέστρεψαν στη Γενεύη, αναχώρησαν για την Ελλάδα την 6η Νοεμβρίου του 1827 προκειμένου ο Καποδίστριας να αναλάβει τις τύχες του επαναστατημένου εμπόλεμου έθνους.

Η πρώτη αυτή ιστορία του νέου Ελληνισμού, μολονότι δεν μεταφράστηκε, αποτέλεσε τη μαγιά στην οποία θα βασιστούν αργότερα σημαίνοντες Έλληνες, όπως οι Ζαμπέλιοι, ο Παπαρρηγόπουλος, ο Σολωμός, ο Βαλαωρίτης, ο Παλαμάς και άλλοι οι οποίοι θα ορθώσουν το ανάστημα της πένας τους κατέναντι των ιδεολόγων της πνευματικής και πολιτικής εξάρτησης και, υπό μια γενικότερη έννοια, της απόταξης της προόδου.

Η ελληνική έκδοση του έργου αν και είχε αναγγελθεί δεν έγινε ποτέ. Τούτο οφείλεται, αναμφιβόλως, στο ότι επικράτησε κατά κράτος ο κοραϊσμός ως ιδιώνυμο του προτεκτοράτου, η ιδεολογική και πολιτική υποτελής εκδοχή στη Δύση. Οι ιδεολόγοι της δυτικής ιστόρησης του Ελληνισμού και κατά τούτο, του εγκλεισμού του στο πρότυπο κράτος της μεταφεουδαλικής νεοτερικότητας, αρχής γενομένης από τον Κοραή, δεν συγχώρησαν ποτέ στον Καποδίστρια ότι επέλεξε τον ελληνικό δρόμο προς τη νεοτερικότητα, ο οποίος αναδείκνυε την προοδευτική σήμανση του Ελληνισμού έναντι της δυτικής απολυταρχίας. Η διαφορά του ελληνικού έναντι του δυτικού δρόμου προς τη νεοτερικότητα αποκτά στις ημέρες μας εκ νέου επικαιρικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι φέρνει σε αντίθεση την ατομική έναντι της καθολικής ελευθερίας, την αιρετή μοναρχία έναντι της δημοκρατίας, γεγονός που εμέλλετο να εγείρει το ζήτημα της προοδευτικής σήμανσης της εξέλιξης που επαγγέλθηκε το πρόταγμα της ελληνικής Επανάστασης με πρωτοπόρους τον Ρήγα και τον Καποδίστρια.

Τεύχος 687 (Σεπτέμβριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>