Kυριάκος Δημητρίου

Η κρυφή ζωή των φιλοσόφων

εκδ. Επίκεντρο, 2024, σελ.: 360, τιμή: 18,00€

Οι βιογραφίες χρησιμεύουν ως παράθυρα στις πνευ­μα­τι­κές και αν­θρώ­πι­νες δι­α­στά­σεις των φι­λο­σό­φων. Ανα­δει­κνύ­ουν ποι­κί­λες πτυ­χές της ζω­ής τους, οι οποί­ες συ­νυ­φαί­νο­νται με τους ατο­μι­κούς αγώ­νες και τις προ­κλή­σεις, τις αντι­δρά­σεις τους στα ρευ­στά με­τα­βα­τι­κά όρια της επο­χής τους ανα­τέ­μνουν τα σπά­νια χα­ρί­σμα­τά τους και τις σπά­νι­ες αδυ­να­μί­ες τους, τις αντι­δι­κί­ες και τις μα­ται­ο­δο­ξί­ες τους – δεν τους εξω­ρα­ΐ­ζουν μη­χα­νο­ποι­ώ­ντας τη σκευή της σκέ­ψης τους, αλ­λά τους ομορ­φαί­νουν μέ­σω των πο­λύ αν­θρώ­πι­νων αδυ­να­μι­ών τους.

Οι βιογραφίες με την άλλοτε αψεγάδιαστη πλοκή και συχνότερα με τον αναπόφευκτα ασαφή ρυθμό τους, συχνά εμβαθύνουν στην προσωπική ζωή των φιλοσόφων, συμπεριλαμβανομένων των αγώνων, των προκλήσεων και των πολύπλοκων σχέσεων με τους συγκαιρινούς τους. Αυτές οι πτυχές της ζωής τους μπορούν να είναι σχετικές και εξανθρωπιστικές, υπενθυμίζοντάς μας ότι ακόμα και μεγάλοι στοχαστές αντιμετώπισαν εμπόδια και είχαν πολύπλοκες, ευτράπελες ή οδυνηρές προσωπικές εμπειρίες, με λίγα λόγια, ότι παρά την ευφυΐα τους υπήρξαν άνθρωποι με σάρκα και οστά. Η ζωή και η σκέψη, τα όνειρα και οι προσδοκίες, οι θυμικές αντιδράσεις, οι μεμψιμοιρίες, οι μνησικακίες και οι ανταγωνισμοί τους, οι έρωτες και τα πάθη τους, οι μεγαλοψυχίες και οι κακοψυχίες τους, δεν συνδέονται και δεν εναρμονίζονται από μια αδήριτη αναγκαιότητα με τη φιλοσοφική τους παραγωγή.

Οι μεγάλοι φιλόσοφοι ήταν προσωπικότητες ιδιαίτερες, που επηρέασαν καθοριστικά την πορεία εξέλιξης των ιδεών, κι όμως πολλοί από αυτούς δεν κατάφεραν ποτέ να ενσωματωθούν στον κοινωνικό τους περίγυρο. Είχαν προ­σω­πι­κή ζωή, ιδι­ό­μορ­φα ψυ­χο­πνευ­μα­τι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, ανο­μο­λό­γη­τα πά­θη, εν­δι­ά­με­σους σταθ­μούς στην επί­γεια δι­α­δρο­μή τους; Ασφα­λώς είχαν, υπήρξαν όπως υπάρχουμε και εμείς σήμερα προσδεδεμένοι στις ανάγκες τους, φέροντας τους χαρακτήρες τους, τα πρόσωπα και τα προσωπεία τους, την ιδιομορφία τους, κουβαλώντας τους ψυχαναγκασμούς τους, τις απολαύσεις και τις ασθένειές τους, τις αγωνίες και τις φιλοδοξίες τους, τις κακίες, τις αντεγκλήσεις, τις αντιπαραθέσεις τους, τους φόβους μπροστά στο πεπερασμένο της ζωής και τις αόριστες επιθυμίες τους.

Ο Κυριάκος Δημητρίου –καθηγητής Ιστορίας των Ιδεών στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου– κα­τα­πι­ά­νε­ται στο βιβλίο του με την πα­ρου­σί­α­ση των λι­γό­τε­ρο γνω­στών, των κρυ­φών και αθέ­α­των όψε­ων του βίου δώ­δε­κα φι­λο­σό­φων. Από μια ιδι­ά­ζου­σα οπτι­κή γω­νία, στο βι­βλίο αυτό απο­πει­ρά­ται ο «εξαν­θρω­πι­σμός» τους. Μέσα από λεπτομέρειες της ζωής τους μπορούμε να κατανοήσουμε και την πολυσύνθετη σκέψη τους. Οι φι­λό­σο­φοι δεν ήταν σκε­πτό­με­νες μη­χα­νές, γι­α­τί αν και νε­κροί εδώ κι αιώ­νες η μνή­μη τους πα­ρα­μέ­νει σα­γη­νευ­τι­κή.

Στα δώδεκα κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζονται όψεις, βιογραφικά σπαράγματα, τα οποία είναι συνήθως άγνωστα στον αναγνώστη. Ο Κυριάκος Δημητρίου αξιοποιώντας ένα ευρύτατο φάσμα πηγών, από πρώιμες βιογραφίες, αυτοβιογραφικά σημειώματα, επιστολογραφία, παρουσιάζει όψεις τα οποία είναι συνήθως άγνωστα στον αναγνώστη. Ανασυνθέτει τα πάθη, καταμετρά τις αγωνίες, αποπειράται τον «εξανθρωπισμό» των: Νικκολό Μακιαβέλλι, Ρενέ Ντεκάρτ, Μπλεζ Πασκάλ, Ισαάκ Νεύτων, Φρανσουά-Μαρί Αρουέ,  Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, Ιμμάνουελ Καντ, Τζέρεμι Μπένθαμ, Άρουρ Σοπενχαόυερ, Τζον Στιούαρτ Μιλ, Σόρεν Κίργκεγκωρ και Φρήντριχ Νίτσε. Άνθρωποι με έντονες στιγμές καθημερινότητας, αδυναμίες, ματαιοδοξίες, πολυποίκιλα πάθη, με πολύπλοκες ευτράπελες ή οδυνηρές προσωπικές εμπειρίες. Υπήρξαν άνθρωποι με σάρκα και οστά.

Τεύχος 687 (Σεπτέμβριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>