Στις 6 Αυγούστου του 1949 432 Ελληνόπουλα έγιναν δεκτά στην Ανατολική Γερμανία. Ύστερα από έναν χρόνο άλλα 700 παιδιά, με 40 συνοδούς, εγκαταστάθηκαν στο Ραντεμπόιλ (περιοχή της Δρέσδης). Συνολικά, τον Ιανουάριο του 1952 ο αριθμός των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Ανατολική Γερμανία ανερχόταν σε 1.244 άτομα και τόσος περίπου παρέμεινε και τα επόμενα χρόνια, παρά τις μετακινήσεις των Ελλήνων προσφύγων στο εσωτερικό των ανατολικών κρατών.

Η ζωή των πολιτικών προσφύγων στο νεοσύστατο κράτος της Ανατολικής Γερμανίας παρουσίαζε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τη ζωή των προσφύγων στα υπόλοιπα κράτη υποδοχής τους. Λόγω του μικρού αριθμού τους δεν υπήρξαν ποτέ προτεραιότητα του Κόμματος. Εκτός όλων των άλλων, έπρεπε να δείχνουν πάντα καλή διαγωγή και να είναι εντάξει ως προς τις υποχρεώσεις τους τόσο απέναντι στο Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα Γερμανίας όσο και απέναντι στο Κόμμα. Είναι γεγονός ότι σε καμία άλλη σοσιαλιστική χώρα η ζωή των πολιτικών προσφύγων δεν υπόκειτο στους περιορισμούς δραστηριοτήτων που έθετε ο ασφυκτικός έλεγχος της Κρατικής Ασφάλειας στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. Με τον μεγάλο αριθμό των πρακτόρων της η Στάζι παρακολουθούσε τους Έλληνες, χρησιμοποιώντας ενίοτε και τους ίδιους ως πράκτορες για να κατασκοπεύει άλλους.

Η Κρατική Ασφάλεια της χώρας, που ζούσε σε ένα διαρκές συνωμοσιολογικό κλίμα, άπλωσε τα δίχτυα της όχι μόνο στους Γερμανούς υπηκόους της, αλλά και σε όλους τους ξένους, υποψιαζόμενη παντού εχθρούς του καθεστώτος και πράκτορες. Εκτός όμως από τους επαγγελματίες πράκτορες και κατασκόπους, η Στάζι είχε εμπλέξει στην παρακολούθηση έναν τεράστιο αριθμό απλών πολιτών, εξαπλώνοντας τον φόβο, την καχυποψία και την ανασφάλεια σε όλη την επικράτειά της.

Η Στάζι ενδιαφέρθηκε εξαρχής για τους Έλληνες και άρχισε να συγκεντρώνει στοιχεία εμπλέκοντας μέλη της προσφυγικής κοινότητας αλλά και άλλων Ελλήνων που βρέθηκαν εκεί για διάφορους λόγους ο καθένας. Ο αριθμός των Ελλήνων συνεργατών δεν ήταν πολύ μεγάλος. Γύρω στα δέκα άτομα ήταν οι «δυναμικοί» συνεργάτες της και για τον καθένα από αυτούς υπήρχε χωριστός φάκελος, αποτελούμενος από το βιογραφικό, το ψευδώνυμο και τη φωτογραφία του, τους λόγους στρατολόγησής του, τη δράση του και τις εκθέσεις-αναφορές που συνέτασσε για τα άτομα που παρακολουθούσε.

Στη σύγχρονη ελληνική ιστορία οι πολιτικοί εξόριστοι καταγράφονται ως οι «ηττημένοι του εμφύλιου σπαραγμού». Υπάρχει όμως μια ξεχωριστή περίπτωση: η Ανατολική Γερμανία ως προσφυγικός προορισμός διέφερε από όλους τους άλλους προορισμούς διαφυγής στα σοσιαλιστικά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Η διαφορά έγκειται στην ύπαρξη δύο γερμανικών κρατών: της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ως χώρας της «ελεύθερης-δημοκρατικής τάξης», και της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ως «κράτους αγροτών και εργατών».

Αν και με διαφορά 10 χρόνων και παρότι η μετανάστευσή τους είχε διαφορετική αφετηρία και αίτια, των μεν την εμφύλια ένοπλη σύρραξη, των δε τις συνέπειες της υπανάπτυξης της νοτιοευρωπαϊκής περιφέρειας, η εγκατάσταση Ελλήνων πολιτικών προσφύγων και μεταναστών στα δύο γερμανικά κράτη συνιστά μία ιδιαίτερη υπόθεση εργασίας επειδή οι Έλληνες, είτε στην Ανατολική είτε στη Δυτική Γερμανία, βρέθηκαν στο γεωστρατηγικό σταυροδρόμι του Ψυχρού Πολέμου ο οποίος είχε τα ιδιαίτερα «γερμανο-γερμανικά» χαρακτηριστικά.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 667 (Ιανουάριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>