Κωνσταντίνος Λαμπράκης

Παρεμποδίζοντας την Αποστασία

Ιουλιανά 1965: Κοινωνική διαμαρτυρία και Αριστερά

εκδ. Τόπος, 2025, σελ.: 272, τιμή: 17,50 €

Τα Ιουλιανά του 1965 µετά την εξώθηση σε παραίτηση από την πρωθυπουργία του Γεωργίου Παπανδρέου από τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄ και την οργάνωση της Αποστασίας, αποτέλεσαν τη µμεγαλύτερη κοινωνική έκρηξη της µετεμφυλιακής Ελλάδας και ένα από τα σημαντικότερα συγκρουσιακά επεισόδια της νεότερης ελληνικής κοινωνίας, έχοντας χαρακτηριστεί ως ο «ελληνικός Μάης». Αποτελούν κορυφαία ιστορική στιγμή της μετεμφυλιακής περιόδου. Συνοδεύτηκαν από πρωτόγνωρο κοινωνικό αναβρασμό και λαϊκές κινητοποιήσεις.

Για πολλούς όχι μόνο η λέξη «Ιουλιανά» αλλά και η εποχή, η σημασία της, είναι κάτι το εντελώς άγνωστο. Σε αρκετούς «θυμίζει κάτι», ένα ακαθόριστο κυβερνητικό σχήμα ή κάτι τέτοιο. Μόνο για λίγους, σχετικώς, η λέξη «Ιουλιανά» προσδιορίζει μια συγκεκριμένη πολιτική ανωμαλία που διεπράχθη πριν από πενήντα χρόνια ακριβώς. Και όμως, αυτά που συνέβησαν στην Ελλάδα στις 15 Ιουλίου 1965 και τις αμέσως επόμενες ημέρες αποτελούν ένα από τα μεγάλα ορόσημα της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας μας. Τα γεγονότα εκείνων των ημερών, συνδεδεμένα με αυτό που έμεινε γνωστό ως «αποστασία», δημιούργησαν το πολιτικό και το ηθικό περίγραμμα μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν όλες οι παρασιτικές κυβερνητικές ζυμώσεις που έκτοτε έφεραν μια στρατιωτική δικτατορία, ανέτρεψαν τη μοναρχία ανεπιστρεπτί, φαλκίδευσαν την εθνική έκταση του Ελληνισμού, αλλά τελικώς άνοιξαν τον δρόμο για μια Ελλάδα πιο δημοκρατική, έναν πολιτικό κόσμο πιο νηφάλιο και μια ελληνική κοινή γνώμη λιγότερο συναισθηματική και περισσότερο προσγειωμένη.

Πρόκειται για μια περίοδο πολιτικής αστάθειας και εντάσεων με έντονη την ανάμειξη του νεαρού τότε βασιλιά Κωνσταντίνου στα πολιτικά πράγματα της χώρας κατά παράβαση του Συντάγματος του 1952· μια περίοδος που οδήγησε σε απαξίωση των πολιτικών και άνοιξε τον δρόμο στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Η έλλειψη συνοχής του κυβερνώντος κόμματος κυρίως στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής και οι εναγώνιες προσπάθειες του Στέμματος να διατηρήσει τον έλεγχο του στρατεύματος οδήγησαν στην παραίτηση της κυβέρνησης Παπανδρέου και στην πολιτική και συνταγματική κρίση του 1965. Την κρίση αυτή και τις συνέπειές της προσπάθησαν να διαχειριστούν κυρίως κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις συγκροτημένες με πολιτικούς κεντρώας προέλευσης, τους λεγόμενους «αποστάτες».

Η Αποστασία του 1965 απετέλεσε μια διαδικασία ασύμβατη με την εξέλιξη της ελληνικής πολιτικής από ένα περιοριστικό σε ένα πιο ανοιχτό πολιτικό σύστημα. Οι συνέπειες για το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι γνωστές. Σε ό,τι αφορά το βασικό κριτήριο λειτουργίας μιας δημοκρατίας που είναι η ανεμπόδιστη εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία, αντί ο κύκλος εναλλαγής να κλείσει στη δεκαετία του 1960 έκλεισε στη δεκαετία του 1980.

Το βιβλίο του Κωνσταντίνου Λαμπράκη, προϊόν μακροχρόνιας έρευνας σε πρωτογενείς και αρχειακές πηγές, συνεισφέρει ουσιαστικά στην ιστορική μελέτη των Ιουλιανών, προσθέτοντας νέα στοιχεία. Ο συγγραφέας μελετά και ακτινογραφεί λεπτομερειακά και εις βάθος τα τρία βασικά κοινωνικά κινήματα που συγχωνεύονται στα Ιουλιανά, το εργατικό συνδικαλιστικό, το φοιτητικό και το κίνημα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Διερευνά διεξοδικά τα ιδεολογικά και πολιτικά αποτελέσματα που προκάλεσε η αλληλεπίδραση μεταξύ των συμβάντων στον χώρο της Αριστεράς, κατά κύριο λόγο στην ΕΔΑ, αλλά και των κινήσεων που αντιμετώπιζε στα αριστερά της.

Τεύχος 684 (Ιούνιος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>