Μετά την εξάπλωση του ισλαμισμού στην Περσία, οι περισσότερες πόλεις της Αυτοκρατορίας των Σασσανιδών προσχώρησαν στο νέο καθεστώς. Η μετάβαση του Ιράν στον ισλαμισμό ήταν γενικά μία σύνθετη διαδικασία και θεωρείται ότι έγινε σταδιακά, χωρίς ιδιαίτερη χρήση βίας. Μέχρι τον 9ο αιώνα ο ισλαμισμός ήταν πλέον η επικρατούσα θρησκεία στην Περσία και οι αλλαγές που επέφερε στον πολιτισμό και στη ζωή των Ιρανών ήταν σημαντικές.

Η πολιτιστική αναγέννηση της ύστερης περιόδου των Αββασιδών οδήγησε στην αναβίωση μίας εθνικής ιρανικής ταυτότητας. Το κίνημα αυτό έφτασε στην ακμή του κατά τον 9ο και τον 10ο αιώνα, με πιο γνωστό αποτέλεσμα τη συνέχιση της περσικής γλώσσας, επίσημης γλώσσας του Ιράν ακόμη και σήμερα.

Τον 19ο αιώνα η Ρωσία και η Βρετανική Αυτοκρατορία προσπαθούσαν να θέσουν την Περσία υπό τη σφαίρα επιρροής τους, κάτι που έγινε πιο έντονο όταν το 1908 ανακαλύφθηκαν στην περιοχή κοιτάσματα πετρελαίου. Το 1925 ο Ρεζά Σαχ Παχλαβί ανέτρεψε με πραξικόπημα τη δυναστεία των Χαζάρων και ονομάστηκε σάχης.

Το 1951 ο Μοχάμεντ Μοσαντέκ εξελέγη πρωθυπουργός. Μετά την εθνικοποίηση της πετρελαϊκής βιομηχανίας στη χώρα η δημοτικότητά του αυξήθηκε έντονα. Η Βρετανία, ως αντίδραση, επέβαλε εμπάργκο στο ιρανικό πετρέλαιο, βρίσκοντας σύμμαχο τις ΗΠΑ σε μία μυστική επιχείρηση ανατροπής του. Ακολούθως ο σάχης παγίωσε πλήρως τον έλεγχό του στη μεγάλη αυτή μουσουλμανική χώρα, που αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί το προπύργιο του σιιτισμού.

Οι ρίζες της Ιρανικής Επανάστασης μπορούν να εντοπιστούν στην πτώση της κυβέρνησης Μοσαντέκ και στην ακόλουθη εδραίωση αυταρχικού καθεστώτος από τον σάχη, που έκτοτε ακολούθησε φιλοδυτική πολιτική. Ένα άλλο σημείο καμπής υπήρξε το 1963, όταν ο σάχης εγκαινίασε τη λεγόμενη Λευκή Επανάσταση, που εν μέρει αποσκοπούσε στην αποτροπή εκδήλωσης τυχόν κομμουνιστικής επανάστασης και είχε, επίσης, φανατικούς πολέμιους: εκείνους των οποίων θίγονταν τα προνόμια και συμφέροντά τους, αλλά και τα συντηρητικά κοινωνικά στρώματα που δεν συμφωνούσαν με τον εκσυγχρονισμό με βάση φιλοδυτικά πρότυπα.

Το 1964 αναδείχθηκε για πρώτη φορά ως μείζων αντιπολιτευτική φωνή ο Αγιατολάχ Χομεϊνί. Το 1965 εξορίστηκε και βρήκε καταφύγιο στο Ιράκ. Από εκεί συνέχισε την πολεμική του κατά του καθεστώτος μέσω και ενός δικτύου κληρικών στο ίδιο το Ιράν, αν και μέχρι το 1977 είχε περιορισμένες δυνατότητες άσκησης προπαγάνδας και απήχηση. Αυτές αυξήθηκαν όταν κατέφυγε στο Παρίσι, λίγο πριν ξεκινήσει ο επαναστατικός αναβρασμός στο Ιράν.

Η Ιρανική Επανάσταση ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1978. Έπειτα από συνεχόμενες απεργίες και διαμαρτυρίες που παρέλυαν την οικονομία της χώρας, ο σάχης εγκατέλειψε το Ιράν τον Ιανουάριο του 1979 και ο Χομεϊνί επέστρεψε στην Τεχεράνη από την εξορία. Η δυναστεία των Παχλαβί κατέρρευσε δέκα μέρες αργότερα, στις 11 Φεβρουαρίου, όταν ο στρατός του Ιράν παρέμεινε ουδέτερος στην πολιτική διαμάχη, έπειτα από συρράξεις ανταρτών και στρατιωτών πιστών στον σάχη. Την 1η Απριλίου του 1979 το Ιράν έγινε και επίσημα ισλαμική δημοκρατία, με τη διεξαγωγή εθνικού δημοψηφίσματος.

Ο Χομεϊνί  επέβαλλε τη σαρία και μετέτρεψε το ως τότε φιλοδυτικό Ιράν σε θεοκρατικό ισλαμικό κράτος. Η επιστροφή του σήμανε το τέλος 2.500 ετών μοναρχίας στη χώρα και τη δημιουργία του πρώτου θεοκρατικού κράτους στον κόσμο που διέπεται αυστηρά από τον ισλαμικό νόμο.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 669 (Μάρτιος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>