Καίτη Διαμαντάκου

Θεατρικές ιστορίες του παππού Αριστοφάνη,
Σκηνές πρόσληψης

εκδ. Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός,2021, σελ.: 819,τιμή: 45,00 €

Καρπός μακρόχρονης έρευνας το βιβλίο της Καίτης Διαμαντάκου –αναπληρώτριας καθηγήτριας στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ–, έρχεται να φωτίσει (εκ νέου ή/ και εξαρχής) ορισμένες πλευρές από τη μικρό-Ιστορία της πρόσληψης του Αριστοφάνη, τη διαρκώς διαφεύγουσα και τη διαρκώς διανοιγόμενη σε νέες προσεγγίσεις και αναθεωρήσεις, σε νέες «ρωγμές» στις πολιτισμικές βεβαιότητες και κατηγορίες. Μέσα από μια περιήγηση στις ζωές και τις πολιτείες διαφορετικών σκηνοθετών, συγγραφέων, μεταφραστών, θεατρικών οργανισμών κ.ο.κ. αναδεικνύεται ένα πλήθος άμεσων και έμμεσων κρίσιμων διασυνδέσεων. Η αφήγησή της χωρίς  να κινείται πάντα ευθύγραμμα και εξελικτικά, αλλά επανακάμπτοντας συχνά και ανατρέχοντας προς τα πίσω, προϊδεάζει και παραπέμπει προς τα μπροστά.

Στο πρώτο κεφάλαιο παρακολουθεί τους λόγους για τους οποίους και τους τρόπους με τους οποίους η τελευταία χρονολογικά σωζόμενη κωμωδία του Αριστοφάνη συνέβαλε καθοριστικά στη μακραίωνη επιβίωση του έργου του, αλλά και στη νεότερη αναβίωση αυτού στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Το δεύτερο κεφάλαιο «Αριστοφάνης και Καραγκιόζης: Από το Κολλέγιο Αθηνών στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου» παρακολουθεί διαχρονικά και αποτυπώνει τη θεατρική πορεία του Αριστοφάνη από τις μεσοπολεμικές μαθητικές παραστάσεις στο Κολλέγιο Αθηνών έως τις επαγγελματικές παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης από τη δεκαετία του 1950 και εξής. Κατά την αποτύπωση αυτής της πορείας παράλληλος κώδικας αναφοράς είναι το θέατρο Σκιών, που επηρέασε τον Κάρολο Κουν στη διαμόρφωση μιας «λαϊκής εξπρεσιονιστικής» αισθητικής και αφομοιώθηκε στις αριστοφανικές παραστάσεις του. Το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου υπό τον τίτλο «Αρχαίες και νέες αριστοφανικές γυναίκες: Από την κλασσική Αθήνα στην παγκόσμια νεωτερικότητα», με βασικό άξονα τη Λυσιστράτη, παρακολουθεί και σχολιάζει τους λόγους και τους τρόπους με τους οποίους παραμελήθηκε στη διάρκεια της μακραίωνης χειρόγραφης και τυπογραφικής παράδοσης του έργου και αφετέρου αναδείχτηκε στη δημοφιλέστερη αριστοφανική κωμωδία. Η Λυσιστράτη πλαισιωμένη από τις Εκκλησιάζουσες και τις Θεσμοφοριάζουσες, είναι το επίκεντρο και στο επόμενο κεφάλαιο του βιβλίου «Η Αττική (Αρχαία και Νέα) κωμωδία στις επάλξεις του Εθνικού Θεάτρου», καθώς οι τρεις αυτές κωμωδίες τροφοδοτούν τις πρώτες αριστοφανικές παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Η Λυσιστράτη κυριαρχεί και στο τελευταίο κεφάλαιο καθώς είναι η πρώτη αριστοφανική παράσταση του Αμφι-Θεάτρου του Σπύρου Ευαγγελάτου που θα διανοίξει ένα τρίτο δρόμο για την πρόσληψη του Αριστοφάνη, μεταξύ του Εθνικού Θεάτρου και του Θεάτρου Τέχνης. Ενός δρόμου που θα φέρει νέες αισθητικές, ιδεολογικές, μεταφραστικές και σκηνοθετικές δυνατότητες.

Η υφολογική διαύγεια του βιβλίου και η λειτουργική δόμηση του υλικού, συνυφασμένες με τον ερευνητικό ζήλο και την υψηλόβαθμη αγάπη της συγγραφέως για το θέμα, συνέβαλαν σε μία λειτουργική και αναγνωστικά ελκυστική χαρτογράφηση ενός σύνθετου και περίπλοκου τοπίου, χαρτογράφηση που συντελέστηκε με τον καλύτερο τρόπο.

Η Καίτη Διαμαντάκου μακριά από άνευρες επιστημολογικές καταγραφές προσφέρει στη βιβλιογραφία μας ένα πρωτότυπο βιβλίο για την υποδοχή και πρόσληψη του ποιητικότερου των κωμικών του αρχαίου δράματος. Ενός βιβλίου που μπορεί να διαβαστεί με αμείωτο ενδιαφέρον και από το γενικότερο αναγνωστικό κοινό.

Τεύχος 652 (Οκτώβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>