Επικαιρότητα & Ιστορία – Τεύχος 651

Επικαιρότητα & Ιστορία

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΓΚΟΣ

Η μάσκα των Βάταβων

Βάταβοι: Βρέθηκε σπάνια «μάσκα του τρόμου»

Ένα διαβρωμένο και σκουριασμένο κομμάτι σιδήρου που βρέθηκε το 2017 στο Κρέφελντ της Γερμανίας, κοντά στον ποταμό Ρήνο, διαπιστώθηκε πρόσφατα ότι στην πραγματικότητα αποτελεί θραύσμα από σπάνια πολεμική μάσκα του 1ου αιώνα μ.Χ. Τη μάσκα χρησιμοποιούσαν οι πολεμιστές της γερμανικής φυλής των Βάταβων, που ζούσε στην ευρύτερη περιοχή (Βατάβια, στη ρωμαϊκή γεωγραφία) από το α΄ μισό του 1ου έως τον 3ο αιώνα μ.Χ., προκειμένου να προκαλούν τρόμο στους αντιπάλους τους.

Η μάσκα βρέθηκε στο πεδίο της μάχης της Βατάβια, όπου το 69 μ.Χ. μετά από εξέγερσή τους οι Βάταβοι συγκρούστηκαν με ρωμαϊκές φάλαγγες που στρατοπέδευαν στο μεθόριο αυτό σημείο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Τελικός νικητής ήταν οι Ρωμαίοι, ωστόσο οι απώλειές τους ήταν τόσο μεγάλες που ο ιστορικός Τάκιτος έγραψε πως «δεν ήταν μια μάχη, αλλά μια σφαγή».

Οι Βάταβοι ήταν διάσημοι πολεμιστές και συχνά η Ρώμη τους χορηγούσε ειδικά φορολογικά προνόμια για να τους εντάξει στο βοηθητικό πεζικό, το ιππικό ή τους αυτοκρατορικούς σωματοφύλακες της εποχής του Αυγούστου. Συνολικά, υπολογίζεται ότι τον 1ο αιώνα, περίπου 5.500 Βάταβοι υπηρέτησαν στον ρωμαϊκό στρατό ως επίλεκτοι στρατιώτες.

Οι χειροβομβίδες των Σταυροφόρων

Οι χειροβομβίδες των Σταυροφόρων

Το εύφλεκτο υλικό, που ανιχνεύθηκε πρόσφατα σε κεραμικά κωνικά αγγεία του 11ου-12ου αιώνα, οδηγεί τους επιστήμονες στην εκτίμηση ότι ενδεχομένως κάποια από αυτά αποτελούσαν ένα είδος πρώιμης χειροβομβίδας. Επιστημονική ομάδα υπό τον αναπληρωτή καθηγητή Κάρνεϊ Μάθισον από το Πανεπιστήμιο Γκρίφιθ της Αυστραλίας διενήργησε νέα έρευνα σε υπολείμματα που βρέθηκαν στα συγκεκριμένα αγγεία, τα οποία διασώζονται στην Ιερουσαλήμ και έως τώρα θεωρούνταν κυρίως δοχεία αποθήκευσης υδραργύρου, λαδιού, φαρμάκων ή μπύρας. Oι ερευνητές διαπίστωσαν ότι στο εσωτερικό τους υπήρχε ένα μείγμα φυτικών ελαίων, ζωικών λιπών, νιτρικών αλάτων και θείου, το οποίο χρησιμοποιούνταν ως καύσιμη ύλη καθώς εκείνη την εποχή η πυρίτιδα δεν ήταν ακόμα γνωστή στη Δύση.

Ο Μάθισον διευκρίνισε στο Live Science πως οι κεραμικές χειροβομβίδες είχαν χρησιμοποιηθεί από τους Σταυροφόρους στη διάρκεια των εκστρατειών τους στους Αγίους Τόπους και κάποιες από αυτές ήταν σφραγισμένες με ρητίνη, ενώ συμπλήρωσε: «Περισσότερη έρευνα σε αυτά τα αγγεία και το εκρηκτικό τους περιεχόμενο θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε την αρχαία και μεσαιωνική τεχνολογία στο πεδίο των εκρήξεων και γενικότερα την ιστορία των εκρηκτικών όπλων στην Ανατολική Μεσόγειο».

Ανακαλύφθηκε παλάτι εγγονού του Τζένγκις Χαν;

Παλάτι εγγονού Τζένγκις Χαν

Μογγόλοι και Τούρκοι αρχαιολόγοι ανέσκαψαν ερείπια ανακτορικού συγκροτήματος στην επαρχία Βαν (ανατολική Τουρκία), που εικάζουν ότι ανήκε στον Χουλαγκού Χαν, έναν από τον εγγονούς του θρυλικού βασιλιά των Μογγόλων, Τζένγκις Χαν. Ο Χουλαγκού έζησε περίπου από το 1217 έως το 1265 και ήταν ηγέτης της μικρότερης Μογγολικής Αυτοκρατορίας «Ιλχανάτο», που σχηματίστηκε στη Μέση Ανατολή και κατέρρευσε τον 14ο αιώνα.

Σύμφωνα με τα σωζόμενα ιστορικά αρχεία, στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης Βαν βρισκόταν πράγματι η θερινή πρωτεύουσα του Ιλχανάτου και ένα παλάτι, αλλά η γεωγραφική θέση του δεν καθορίζεται επακριβώς. Το παλάτι έχει λεηλατηθεί σε μεγάλο βαθμό, όμως σώζονται υπολείμματα τούβλων, κεραμικών, τεχνουργημάτων από τρίχρωμα τζάμια και πορσελάνη, καθώς και κεραμιδιών στέγης, σε πολλά από τα οποία είναι χαραγμένο το μοτίβο που μοιάζει με «s», γνωστό ως το «μοτίβο svastika ή tamga» που αποτελούσε σύμβολο δύναμης των Μογγόλων.

Σημειώνεται, εντούτοις, ότι ορισμένοι επιστήμονες που πάντως δεν συμμετέχουν στην έρευνα, μολονότι συμφωνούν ότι η «ανακάλυψη είναι έτσι κι αλλιώς συναρπαστική», παραμένουν επιφυλακτικοί για την «ταυτότητα» του ευρήματος έως ότου υπάρξουν επιπλέον επιβεβαιωτικά δεδομένα.

Αυτοπροσωπογραφία του Βαν Γκογκ «κρυμμένη» σε πίνακά του

Αυτοπροσωπογραφία Βαν Γκογκ

Αυτοπροσωπογραφία του Ολλανδού ζωγράφου Βίνσεντ Βαν Γκογκ, άγνωστη έως σήμερα, βρέθηκε στο πίσω μέρος του πίνακά του «Πορτρέτο μιας αγρότισσας», που φιλοτεχνήθηκε το 1885 και σήμερα βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας (Εδιμβούργο).

Η αυτοπροσωπογραφία εντοπίστηκε με τη βοήθεια ακτινών Χ κάτω από στρώσεις κόλλας και χαρτιού και με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία είχε επικολληθεί πριν από μια έκθεση στις αρχές του 20ου αιώνα για την προστασία του κυρίως πίνακα. Απεικονίζει τον γενειοφόρο ζωγράφο να φορά καπέλο και μαντίλι στον λαιμό, ενώ το αριστερό του αφτί, το οποίο ο Βαν Γκογκ έκοψε το 1888, είναι εμφανές. «Τέτοιες στιγμές είναι απίστευτα σπάνιες. Ανακαλύψαμε ένα άγνωστο έργο του Βαν Γκογκ, ενός από τους πιο σημαντικούς και δημοφιλείς καλλιτέχνες παγκοσμίως», δήλωσε χαρακτηριστικά η ιστορικός τέχνης και έφορος της Πινακοθήκης, Φράνσις Φόουλ.

Το μουσείο διερευνά πλέον τον τρόπο με τον οποίο θα επιτύχει τον διαχωρισμό των δύο έργων χωρίς να τους προκαλέσει ζημιά. Μέχρι τότε, η αυτοπροσωπογραφία παρουσιάζεται σε ειδικά κατασκευασμένο φωτοκιβώτιο, στο πλαίσιο τη έκθεσης A Taste of Impressionism που διοργανώνει η Πινακοθήκη έως τις 13 Νοεμβρίου.

Τεύχος 651 (Σεπτέμβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>